De Bourbon, Louis

Biografie

In december 1894 plaatste een 29-jarige ex-officier van het Nederlandse leger en tevens voormalig legionnaire van het Franse Vreemdelingenlegioen een kleine advertentie in de Parijse advertentiekrant “Petites Affiches”.
De man vraagt: „een betrekking, onverschillig welke”.

Slechts enkele dagen later besteden een groot aantal Europese kranten volop aandacht aan deze advertentie.
Zo ook het Rotterdamsch nieuwsblad op 4 december 1894, met een zeker leedvermaak in de kop en de laatste zin van het artikel.
Waarom al deze aandacht?
Omdat de man, Louis de Bourbon, zich de achterkleinzoon van Lodewijk XVI noemde.

Een Bourbon Naundorff zonder betrekking!

Dezer dagen kon men in de Petites Affiches het volgende lezen:

„Een fatsoenlijk jongmensch, 29 jaar oud, gedistingeerd, goed ontwikkeld, Fransch, Hollandsch, Engelsch, Duitsch en een weinig Italiaansch sprekend, no. een van 343 aspiranten aan de Koninklijke Militaire Academie te Breda, vroeger officier bij het Nederlandsche leger, enige tijd gediend hebbend bij het vreemdelingen-legioen in Afrika, zoekt een betrekking onverschillig welke.
Smet op de familie: zijn overgrootvader en grootmoeder werden onthoofd, als politieke misdadigers tegen het eind der vorige eeuw, rehabilitatie is sedert dien gevolgd.
Certificaten ter beschikking.
Adres: Louis de Bourbon, rue Berthe 16, Parijs.”

De heer Louis de Bourbon Naundorff noemt zich achterkleinzoon van Lodewijk XVI.
Hij vraagt „een betrekking, onverschillig welke”.
Waarschijnlijk is het baantje van pretendent niet voldoende meer voor zijn eerzucht of zijn werkzaamheid.

Een correspondent van de Zwitserse krant de “Basler Nachrichten” ging op onderzoek uit en het bericht hierover werd door de “Provinciale Noordbrabantsche en ‘s Hertogenbossche courant” op 25 december 1894 gepubliceerd onder de kop “De laatste der Bourbons”.

De laatste der Bourbons.

Naar aanleiding van de ook door ons medegedeelde annonce in de Parijsche Petites Affiches, waarin Louis de Bourbon, ex-luitenant bij het Hollandsche leger, een betrekking zocht, begaf zich een correspondent van de Basler Nachrichten naar de rue Berthe N^o 6, om den afstammeling der Fransche koningen te interviewen.
„De rue Berthe is een klein arbeiderssteegje in het stratennet, dat de Butte Monmartre omringd. Daar woont Louis de Bourbon in een kamertje, in een vuil klein huisje van één verdieping, waarin een voorwereldlijke kroeg wordt gehouden. „Toen ik binnenkwam en naar den prins vroeg, kwam een jongmensch, met een stuk brood met kaas in de hand, op den drempel en stelde zich als Louis de Bourbon voor. Hij nodigde mij uit hem te volgen naar zijn kamertje; een klein ijzeren veldbed, een ruwe withouten tafel, twee oude gebrekkige stoelen, zie daar het gehele meubilair: geen kast, geen koffer, zelfs geen spijker aan den muur, om kleren op te hangen. Kleine vensters zonder gordijnen lieten een blik toe tot op de vuile buurt, waar kinderen in lompen en op blote voeten zich in den modder vermaakten.
De prins is ongeveer 30 jaren oud; hij heeft een levendig en sympathiek uiterlijk en intelligente gelaatstrekken. In enkele woorden vernam ik zijn geschiedenis.
Hij is de zoon van Adelberth de Bourbon (Naundorff) die als officier in Hollandschen dienst in 1888 gestorven is; een zijner broeders is archivaris te Delft, een andere officier bij de Nederlandsche marine. Hij zelf moest voor enkele jaren ontslag nemen uit het Hollandsche leger(?) omdat zijn gezondheid op Java(?) zoveel had geleden. Hij ging naar Parijs om daar een betrekking te zoeken; doch te vergeefs.
En toen de nood al hoger en hoger steeg, nam hij dienst bij het vreemdelingenlegioen, waaruit hij echter werd ontslagen, omdat hij te zwak was voor den dienst.
Te Parijs teruggekeerd, werd hij opnieuw door het ongeluk achtervolgd; ondanks alle pogingen kon hij geen bestaan vinden.
Wel had hij op avonturen kunnen zinnen en de hertogin d’Uzès had hem herhaaldelijk bij zich doen komen om hem te doen overreden als pretendent op te treden.
Hij lachte toen hij hierover sprak: „Zij noemde mij steeds Monseigneur, en beweerde, dat een prins niet behoefde te werken. Toen ik haar antwoordde dat een prins, evengoed als andere stervelingen moet eten, zette zij een verlegen gezicht: mijn kleding was ook al even weinig vorstelijk als mijn meningen.
Want ik ben meer socialist dan iets anders!”

Wie was Louis de Bourbon en wat was er waar van alle verhalen die over hem de ronde deden?

Jeugd

Geboorte

Louis Charles Jean Philippe de Bourbon werd in Arnhem geboren op 8 december 1865 als zoon van Adelberth de Bourbon en Maria Catharina Johanna Adriana du Quesne. Bij de geboorte van Louis de Bourbon was vader Adelberth de Bourbon 25 jaar oud en 2^e luitenant der infanterie van beroep [1].

Huwelijk ouders

Adelberth de Bourbon en Maria du Quesne traden in het huwelijk op 23 februari 1865 in Utrecht [3].
Bij de ouders van de bruidegom staan :
Vader van de bruidegom: Charles Louis de Bourbon
Moeder van de bruidegom: Johanne Friedrieke Einert.

Charles Louis de Bourbon. Akte van Overlijden

In de akte van overlijden van deze Charles Louis de Bourbon, overleden op 10 augustus 1845 te Delft staan als zijn ouders :
Vader: Lodewijk de Bourbon
Moeder: Marie Antoinette van Oostenrijk.

In deze akte is opgenomen dat Charles Louis de Bourbon, Hertog van Normandie en Lodewijk de Zeventiende was maar ook dat hij :
“bekent geweest zijnde onder de namen van Charles Guillaume Naundorff”

Naundorff of De Bourbon ?

Hoe zat dit nou precies.
In een artikel in de Trouw van 2004 vertelt Jan Kuijk geschiedenis van “Charles Louis de Bourbon”.
Hier een verkorte en aangepaste versie.

Het verhaal begint in 1810 als in Berlijn een horlogemaker, Karl Wilhelm Naundorff opduikt die zich uitgeeft voor de zoon van Lodewijk XVI en Marie Antoinette, het Franse koningspaar dat in 1793 door de Franse revolutionairen was geguillotineerd.
Het officiële verhaal luidt dat de revolutionairen het koningskind, gelijk met zijn ouders in de Temple hadden opgesloten, waar het blijkens de archieven van de gevangenis op 8 juni 1795 is overleden en in een gemeenschappelijk graf begraven.
Maar er is ook een ander verhaal. Koningsgezinden zouden het kind na de gewelddadige dood van zijn vader hebben uitgeroepen tot Lodewijk XVII, hem met een ander kind verwisseld en in een wasmand uit de gevangenis naar Duitsland gesmokkeld.

Erg duidelijk en controleerbaar zijn die verhalen niet, maar zeker is dat er al gauw sprake was van ‘het geheim van de Temple’ en even zeker is dat zich later, na het herstel van het Franse koningschap in 1813 tientallen troonpretendenten hebben gemeld. Karl Wilhelm Naundorff was een van de velen.

In 1833 daagde Karl Wilhelm Naundorff in het Parijs, de hertogin van Angoulême -het oudste kind van Lodewijk XVI en Marie Antoinette – ,volgens Naundorff dus zijn zuster, voor het gerecht. Dit resulterende in zijn uitwijzing naar Engeland.
Daar werd op 26 april 1840 Adelberth de Bourbon geboren.
Eind 1844 vroeg Karl Wilhelm Naundorff een (doorreis) paspoort voor Nederland aan, dat een medewerker van het consulaat ten name stelde van ‘Monsieur Charles Louis de Bourbon’.
De consul zelf sloeg direct alarm toen hij er achter kwam wat er was gebeurd en daarom werd Naundorff, toen hij op 12 januari 1845 in Rotterdam aankwam, zijn paspoort afgenomen.
Charles Louis de Bourbon, overleed op 10 augustus 1845 te Delft en werd bijgezet in een graf met op de grafsteen in het Frans: Hier rust Charles-Louis de Bourbon, Hertog van Normandië, (Lodewijk de Zeventiende) […]

18 november 1857 trad zijn zoon Adelberth als Adelberth de Bourbon in Nederland in militaire dienst.

Op 22 december 1863 verkreeg Adelberth de Bourbon onder die naam ook de hoedanigheid van Nederlander.

In (Staatsblad n°. 145.) WET van den 22sten December 1863, houdende naturalisatie van Adelberth de Bourbon.
Wij WILLEM 111, bij de gratie Gods, Koning dek Nederlanden, Prins van Oranjr-Nassau , Groot-Hertog van Luxemburg, enz. , enz. , esjz. Allen, die deze zullen zien of hooren lezen , salut! doen te weten: Alzoo Wij in overweging genomen hebben, dat Adelberth de Bourbon aan Ons zijn verlangen heeft te kennen gegeven om als Nederlander te worden genaturaliseerd, en tevens, door overlegging der bewijsstukken , opgenoemd in art. 6 der wet van den 28sten Julij 1850 (Staatsblad n°. 44), ter uitvoering van art. 7 der Grondwet, heeft doen blijken van het bezit der vereischten, voorgeschreven in art. 5 der voormelde wet, Zoo is het, dat Wij, den Raad van State gehoord en met gemeen overleg der Staten-Generaal, hebben goedgevonden en verstaan, gelijk Wij goedvinden en verstaan bij deze:
Eenig artikel. De hoedanigheid van Nederlander wordt bij deze verleend aan Adelberth de Bourbon, sergeant bij het 6de regement infanterie, geboren in het district Camberwell, graafschap Surrey (Engeland), wonende te Breda, provincie Noordbrabant. Lasten en bevelen, dat deze in het Staatsblad zal worden geplaatst, en dat alle ministeriele departementen , autoriteiten, collegien en ambtenaren, wien zulks aangaat, aan de naauwkeurige uitvoering de hand zullen houden. Gegeven te ‘s Gravenhage, den 22sten December 1863.
WILLEM. De Minister van Justitie, Olivier.
Uitgegeven den acht en twintigsten December 1863.

Het wetsontwerp betreffende zijn naturalisatie was aanleiding geweest tot enige discussie en was reden voor Nieuwe Rotterdamsche courant van 7 november 1863 voor een uitvoerig artikel

Bij de overweging in de afdeelingen der kamer van de zes wetsontwerpen tot naturalisatie van F. W. O. Kallenbach en anderen, hebben vier dier ontwerpen tot eenige discussie aanleiding gegeven.
Daaronder behoort, de naturalisatie van A. de Bourbon. Door dezen persoon in geene geboorte-acte, maar alleen eene te Breda opgemaakte arte van bekendheid overgelegd. volgens welke hij den 26sten April 1840 te Camherwell, in het Engelsche graafschap Surrey, geboren is […]

Wat dus in 1844 begonnen was met een zeer waarschijnlijk ongefundeerde te naam stelling in een paspoort eindigde jaren in de Nederlandse legitimering van het gebruikt van de naam De Bourbon.
Of zoals de “Nieuwe Vlaardingsche courant” het op 2 maart 1898 zou omschrijven:

Zijn zoon werd officier in het Nederlandsche leger en bij ons ontzegde hem niemand het recht, om den geslachtsnaam der Fransche koningen te dragen.

In een artikel uit het tijdschrift “Skepter” van 1998 werd het als volgt omschreven:

“Om louter formele redenen kregen zij van de Nederlandse overheid het recht om de familienaam ‘de Bourbon’ te dragen, maar zonder dat daarmee adellijke titels of rechten werden erkend”

En zo ging dus ook de zoon van Adelberth de Bourbon, Louis als een De Bourbon door het leven, maar dat niet alleen maar zelfs als een mogelijke troon pretendent.

Militaire Dienst

Net als zijn vader, werd Louis de Bourbon beroeps militair.

KMA

Op 30 augustus 1883 werd hij benoemd tot Cadet bij de Koninklijke Militaire Academie voor het Wapen der Infanterie. Hij was toen 17 jaar oud. Op 1 september 1883 begon hij aan zijn opleiding.
Na bijna 6 jaar, op 26 juni 1889, werd hij benoemd tot Tweede Luitenant bij het 1^e Regiment Infanterie.

1^e Regiment Infanterie. Leeuwarden

Het 1^e Regiment Infanterie was destijds gelegerd in Leeuwarden en zodoende is er ook een registratie van Louis de Bourbon als 2^e luitenant der infanterie in Leeuwarden.
Hij verbleef hier van 10 augustus 1889 tot 14 maart 1891 en vertrok toen met als bestemming Deventer.

Het vertrek uit Leeuwarden viel samen met zijn overplaatsing op 7 maart 1891 bij het 8^e Regiment Infanterie.

Eveneens geregistreerd in deze periode was zijn broer Ange Emanuel Gilles Adolphe de Bourbon, geboren in 1869.
Deze verbleef van 12 maart 1890 tot 13 april 1891 in Leeuwarden en vertrok toen naar Den Haag.

20 maart 1892. Vemist

Op 20 maart 1892 werd Louis de Bourbon in het stamboek van het 8e Regiment Infanterie geregistreerd als vermist.

1 februari 1893. Deserteur

Op 1 februari 1893 werd hij afgevoerd als deserteur.

Franse Vreemdelingenlegioen

Ergens na zijn vermissing bij het 8e RI op 20 maart 1892 en het plaatsen van zijn advertentie in december 1894 nam Louis de Bourbon dienst in het Franse Vreemdelingenlegioen.
“Provinciale Noordbrabantsche en ‘s Hertogenbossche courant” op 25 december 1894 verwees er al kort na en maakte melding dat hij ongeschikt voor de dienst werd bevonden.
In het volgende artikel uit de Limburger koerier van 10 september 1894 wordt ook verwezen naar zijn tijd in het Vreemdelingenlegioen, verder laat dit artikel zien dat de discussie over het recht op het koningschap in Frankrijk nog steeds volop de aandacht trok.

Wie zal Lodewijk XIX zijn?

Onder dezen titel geeft onze vroegere landgenoot, baron Salvador, in den vorm van een antwoord aan den heer Georges Laguerre, in het Journal nog eens een beschouwing over de familie Bourbon, welke in ons land verblijf houdt.
Allereerst haalt hij aan een acte van overdracht van Louis Charles de Bourbon ten gunste van Adelberth de Bourbon, aan wien hij al zijn rechten en aanspraken afstond, voortspruitende uit zijn afstamming van Koning Lodewijk XVI van Frankrijk en de Koningin Marie Antoinette.
Deze Adelberth is enkele jaren geleden overleden, nalatende twee zoons, waarvan de een officier is in het Nederlandsche leger^(a) en de andere ook officier was, doch gedeserteerd is en naar Parijs is getrokken. Daar riep hij de hulp in van de bekende hertogin d’Uzès, de hertogin de Pomar, van madame Sévérine enz., doch niemand die hem hielp.

Ten einde raad heeft hij dienst genomen in het vreemdelingenlegioen te Algiers, als gewoon soldaat. Het leven schijnt hem ook daar niet bevallen te zijn, want enige maanden geleden is hij gezien op de wereld-tentoonstelling te Antwerpen.

De ijveraars voor „de goede zaak” spreken ook nog dikwijls van den hertog van Normandië „een goed Katholiek, die in de kerken van Parijs talrijke missen laat opdragen voor al de Bourbons van Frankrijken Navarre.
Deze hertog van Normandië is niemand anders dan de bovengenoemde Louis Charles de Bourbon, die afstand van zijn rechten deed ten behoeve van zijn broeder Adelberth. Misschien heeft de hertog thans berouw van zijn acte van afstand, „want tegenwoordig spreekt hij als hoofd der familie in afwachting dat hij kan spreken als hoofd van Frankrijk.
„Doch meester Laguerre, ik bid u,“ aldus eindigt Salvador, „wie zal nu Lodewijk KIX zijn?
De oom of de neef?”

Terugkeer naar Nederland

Mogelijk, bij gebrek aan andere opties, keerde Louis de Bourbon in 1898 naar Nederland terug en melde zich daar bij de autoriteiten. Hij moest zich voor zijn desertie in vredestid verantwoorden.

Op 13 juli 1898 berichtte de Leeuwarder courant over de volgende uitspraak van de krijgsraad te Leeuwarden :

Leger en Marine.

De krijgsraad te Leeuwarden heeft uitspraak gedaan in de zaak van den gewezen 2n luit. L. C. J. P. de Bourbon, beschuldigd van desertie in tijd van vrede.

Louis de Bourbon werd uiteindelijk wegens desertie veroordeeld tot een militaire gevangenis straf voor de tijd van 4 maanden.

Terugkeer naar het Vreemdelingenlegioen ?

Uit het volgende artikel in het “Het vaderland” van 31 januari 1911 zou mogelijk op te maken zijn dat Louis de Bourbon weer terug keerde naar het Vreemdelingenlegioen. Het is echter ook mogelijk dat dit een andere Louis de Bourbon is, mogelijk een zoon van Charles-Edmond Naundorff het vijfde kind van Charles William Naundorff.

FRANKRIJK NAUNDORFF—BOURBON.

Senator Boissy d’Anglas, die een rapport van driehonderd bladzijden heeft uitgewerkt om te bewijzen, dat de nakomelingen van Naundorff het recht op den naam en onder zekere omstandigheden ook op de dynastieke rechten der Bourbons hebben, heeft tot een persman een en ander van de leden der familie verteld.
Hij is dan tot de conclusie gekomen, dat Jean, Louis, en Charles de Bourbon de wettelijke nakomelingen van Lodewijk XVII zijn, die zogenaamd inde Temple zou zijn gestorven.
De drie broeders willen nu vóór alles Fransche burgers worden, daar zij geen rechtens erkende nationaliteit bezitten.
Louis heeft onder den naam Lisbois, in het vreemdelingenlegioen gediend.
Na vier jaren diensttijd werd deze naam door dien van Bourbon vervangen. Zeven jaren bleef Louis Bourbon nog soldaat, en zoo heeft hij in China en Marokko gestreden en de Marokkomedaille verworven.
De tweede broeder, Charles, administreert een machinefabriek.
De oudste, Jean, is onder den naam Jean III bekend en volgens zijn aanhangers de eigenlijke Koning van Frankrijk.
Hij was wijnhandelaar, maar heeft de zaak er aan gegeven.
Nu verlangt hij van de republiek niets anders dan de erkenning van zijn burgerrecht.
Alleen in het geval van een staatsomwenteling’, zoo zeide de heer Boissy d’Anglas, zou hij als pretendent optreden. „Jean III” is dus in geen geval republikein. De „Illustration” gaf een dezer dagen een afbeelding van de familie Naundorff, een godsdienstoefening bijwonende ter herdenking van de onthoofding van Lodewijk XVI. Er waren dien dag drie kerkelijke diensten ter ere van de nagedachtenis van Lodewijk XVI, één van de Orleanisten (de nakomelingen van Philippe „Egalité!”),
één van de partijgangers der „Action Frangaise, en dan de bovenvermelde, uitgaande van de familie Naundorff.

^(a) Broer: Henri Jean Edouard de Bourbon geboren op 25 oktober 1867

Info

Bronnen