Klinkhamer, Richard

Biografie

Inleiding

Regelmatig attenderen bezoekers van mijn website NLLegioen.eu mij op het ontbreken van bepaalde namen in de lijst van legionnaires van Nederlandse herkomst, daarvoor dank. De meest genoemde naam is Richard Klinkhamer.
Ik had tot nu toe nog geen webpage over Richard Klinkhamer gemaakt omdat er op het internet al zeer veel informatie over hem te vinden is.
Naast ex-legionair en schrijver stond hij vooral bekend als de moordenaar van zijn echtgenote
Hierbij de eerste opzet. Ik focus mij hierbij, in de context van deze website, vooral op zijn tijd voorafgaande en in het Vreemdelingenlegioen en probeer dit zoveel mogelijk objectief te doen.

Karakteristiek voor ook veel andere legionairs was zijn beroerde jeugd, waarin de gebeurtenissen en de nasleep van de Tweede Wereldoorlog een grote rol speelde.

Filmbeelden

Militair historisch interessant vond ik dat Richard Klinkhamer in 1958, in dienst van het vreemdelingenlegioen, deelgenomen had aan tocht van 6000 km door de Sahara. Een gebeurtenis waaraan hij trouwens later in zijn boek (1983) weinig ruchtbaarheid gaf. Alleen op basis van een document en enkele foto’s, uit het katern met fotomateriaal en documenten uit zijn privé-collectie, dat aan de in 2008 uitgegeven jubileums editie werd toegevoegd, is dit op te maken.
Bij verder onderzoek naar deze “Raid de Sahara” bleek de Film en fotodienst van het Franse leger hier destijds filmbeelden van gemaakt te hebben. Vrijwel zeker zien we in deze film Richard Klinkhamer terwijl hij zichzelf aan het scheren is [ film still genomen op 31m41 ].

Jeugd

Richard Klinkhamer werd geboren op 15 maart 1937 in Middenbeemster als zoon van Gerrit Zeggelink en Maria Vogelauer. Zijn moeder was Oostenrijkse die in Nederland als dienstbode was komen werken. Zijn vader Gerrit Zeggelink, was veldwachter te Middenbeemster.
Richard Klinkhamer’s moeder was toen echter nog getrouwd met Jacob Klinkhamer een groentehandelaar uit Ursem. Gezien de grote gelijkenis van Richard Klinkhamer met zijn verwekker werd hij na de scheiding van zijn moeder van Jacob Klinkhamer op 26 maart 1943 [1] naar haar familie in Oostenrijk gestuurd.
Hij verbleef in Oostenrijk bij zijn oom op een boerderij. In 1945 werd Oostenrijk bevrijd en was de jonge Klinkhamer er getuige van dat zijn tante werd verkracht en zijn oom aan de ketting werd gelegd, omdat hij Poolse dwangarbeiders in dienst had gehad.
Vervolgens werd Richard Klinkhamer, acht jaar oud, op de trein terug naar Nederland gezet.
Hij sprak alleen Duits en werd daarmee gepest. ,,Voor mij begon de oorlog toen pas” zou hij later verklaren.
Zijn moeder had in de oorlog voor de Duitsers gewerkt, gekookt voor de Wehrmacht.
Hierdoor bracht zij na de bevrijding enige tijd in de gevangenis door.
Richard Klinkhamer verbleef daarom bij pleeggezinnen tot zijn moeder vrijkwam.
Daarna zwierven zij samen door Nederland, afhankelijk van haar betrekkingen.
Op zeker moment ontmoette zij een Zwitserse man, aan wie zij Richard voorstelde als haar neef. Richard Klinkhamer werd terug naar Amsterdam gestuurd, waar hij bij zijn wettelijke vader Jacob Klinkhamer en zijn halfbroers in huis kwam en het slagersvak leerde.
In Amsterdam belande Richard Klinkhamer in het criminele circuit.

Franse Vreemdelingenlegioen

1956

In 1956, negentien jaar oud, nam Richard Klinkhamer dienst in het Franse Vreemdelingenlegioen.
Hij kreeg het numero matricule 114118.

1957 Fort Flatters

1^ere Compagnie Saharienne Portée de la Légion (CSPL).

Achteraf beschouwde hij zijn Legioenstijd als zijn opvoeding. Hij belandde in de Algerijnse Oorlog, waar hij inderdaad actie zag, maar het grootste deel van de Legioenstijd bestond uit “wachtlopen en uitkijken naar de soldij”.

1958

Januari – Maart 1958

Van 6 januari 1958 tot tot 20 februari 1958 ondernam het 1^er Régiment Etranger de Cavalerie met een nieuw type pantservoertuig, E.B.R. een tocht van 6000 km door de Sahara. Het Franse opperbevel feliciteerde de commandant van de eenheid Chef d’Escadrons DOROT en zijn manschappen.
Richard Klinkhammer kreeg een document met deze felicitatie waarin ook bevestigd werd dat hij aan deze tocht had deelgenomen, zeer waarschijnlijk als bemanning van een van de Dodge 6×6 volgwagens van de 1^ere C.S.P.L.

MESSAGE N^o 280/RM/10/3/Plan en du 20 Février 1958

VOUS DEMANDE COMMUNIQUER CHEF D’ESCADRONS DOROT MESSAGE ENVOYE PAR CHEF E.M.A. :
DEBUT CITATION : « AU MOMENT OU S’ACHEVE LE RAID E.B.R. N^o I A TRAVERS LE SAHARA, JE VOUS DEMANDE DE BIEN VOULOIR TRANSMETTREMES FELICITATIONS AU CHEF D’ESCADRONS DOROT.
AUX EQUIPAGES E.B.R. DU 1^o R.E.C. AINSI QO’AUX PERSONELS DE TOUTES ARMES QUI ONT PARTICIPE A LA PREPARATION ET L’EXECUTION DE CE RAID” FIN DE CITATION –
JE XXXX MES FELICITATIONS A CELLES DU CHEF E.M.A.
SIGNE SALAN.

ZONE SUB ALGEROIS
SECTEUR DE BOU SAADA
1^o REGIMENT ETRANGERE DE CAVALERIE


Le Chef d’Escadrons DOROT certifie que le:
Légionnaire KLINGHAMMER, Richard, Mle. 114.118, de la 1^o C.S.P.L.,a participé au Raid Saharien N^o8 au 10 Fevrier 1958
75/AFN, la 28 Fevrier 1958

Un raid d’essai d’engins blindés de reconnaissance “Panhard” a été organisé pour étudier le comportement sur les terrains très variés du Sahara. L’exécution de ce raid a été confiée à la Légion étrangère composé d’un peloton de 6 EBR dont deux entièrement équipés de pneus “Michelin X Y” à basse pression et armature métallique. Le convoi compte entre autres des véhicules d’accompagnement : 16 Dodge 6X6 et 5 Berliet 5 tonnes.

Le chef de détachement est le commandant Dorot du 1er REC [Régiment étranger de cavalerie] secondé par le lieutenant Vignat.
Partis de Ouargla le 20 janvier, le raid a atteint Djanet le 27 janvier. La traversée du grand ERG oriental a été assez pénible pour les équipages et le matériel, l’arrivée à Fort-Flatters a été retardée d’un jour sur le programme prévu. Après une journée de repos et de révision à Fort-Flatters, le raid a entrepris la traversée du massif du Tassili N’Adjer, les plateaux sablonneux de l’Erg Admer ont été assez difficiles pour les E.B.R. mais leur traversée a permis de constater la supériorité des pneus “Michelin X Y” pour l’équipement des E.B.R au Sahara.

1959
Desertie

In 1959 deserteerde hij uit het Legioen, door een nachtelijke voettocht door de woestijn te maken.

Terugkeer naar Nederland

Via Italië kwam hij weer in Europa en uiteindelijk in Amsterdam.
In 1960 werkte hij enkele maanden als scheepskok.
Daarna vestigde hij zich weer in Amsterdam in de slagerij, samen met zijn halfbroers.

1983 “Gehoorzaam als een hond”

In 1983 verscheen bij uitgeverij Nijgh & Van Ditmar de debuut roman van Richard Klinkhamer “Gehoorzaam als een hond”. Hierdoor kwam Richard Klinkhamer volop in de publiciteit.
In het “Nieuwsblad van het Noorden” van 8 februari 1983 verscheen een artikel over Richard Klinkhamer met de titel “Klinkhamer in Finsterwolde: een schrijver met geheimen”

Volgende maand verschijnt bij uitgeverij Nijgh & Van Ditmar het boek “Gehoorzaam als een hond”, een debuut van een schrijver die zich slechts Klinkhamer noemt. In de voorjaarsprospectus schrijft de uitgever: “Klinkhamer (1937), zeeman, huursoldaat, hotelhouder, handelaar in vlees, onroerend goed en oude munten leeft nu teruggetrokken in Finsterwolde.” We zochten hem daar op en troffen een man die veel dingen heeft meegemaakt, veel geheimen in zich draagt die hij slechts in zijn boeken naar buiten wil brengen.
“Gehoorzaam als een hond” is voor 95 procent autobiografisch, zegt Klinkhamer.
Het is een hard boek, waarin zijn ervaringen in het Vreemdelingenlegioen centraal staan.

Klinkhamer beschrijft hoe zijn alter ego Kamer na in de kleine criminaliteit terecht te zijn gekomen, begin jaren vijftig zijn toevlucht neemt tot het Vreemdelingenlegioen. Het legioen wordt voornamelijk bevolkt door voormalige SS’ers, met wie Kamer het al snel aan de stok krijgt. En hoewel de kameraadschap voorop staat in het legioen, blijft Kamer toch vooral een eenling, al is het maar door zijn belezenheid, van de Bijbel tot Nietzsche en van de Koran tot Brecht. Kamer zit de vijfjarige termijn dan ook niet uit en deserteert in de Noord-Afrikaanse woestijn uit het legioen.
Via wat omzwervingen keert hij weer terug naar Nederland, waar hij alweer snel aan de zelfkant van de maatschappij terechtkomt tussen de hoeren, gokkers en (kleine) criminelen.

Marjolijn Pouw schreef voor het NRC de volgende recensie:

Debuut van Klinkhamer Brandend zand

Klinkhamer: Gehoorzaam als een hond. Uitg. Nijgh & Van Ditmar, 199 blz., Prijs ƒ24,90.

Het is bekend dat God bij de samenstelling van Zijn Gideonsbende zeer kieskeurig te werk ging. Eerst moesten de lafaards eruit, daarna zij die water dronken als honden. Wat over bleef was dus dapper en welgemanierd. Als mensen zelf keurtroepen samenstellen letten zij minder op goede manieren. Dat blijkt bijvoorbeeld in Klinkhamers debuut Gehoorzaam als een hond, waarin de beestachtigheid van zo’n keurbende centraal staat: die van het Vreemdelingenlegioen dat in Algerije de zoveelste strijd leverde waar Gods zegen niet op rustte.
De held van het verhaal, Kamer, is een ongelukkige jongeman die in de strijd om het bestaan zijn eigen wetten stelt. Hij is een aspirant Übermensch die geen vrije geest kan worden omdat hij zich niet kan losmaken van zijn christelijke erfenis. Hij meldt zich bij het legioen als vrijwilliger — wat ongeveer neerkomt op vrijwillige slavernij — en heeft bovendien zijn beslissing laten afhangen van het lot. De gedachte dienst te nemen in het legioen kwam bij hem op toen hij een krantenbericht las over de arrestatie van een Belgische ex-luitenant van de Waffen-SS, verdacht van oorlogsmisdaden. Hij benijdt die man vanwege zijn bliksemcarrière en haat hem om zijn misdaden. De associatie van de Waffen SS met het legioen maakt het bijbelcitaat, dat Kamer door het hoofd speelt, waarin God Gideon beveelt ten strijde te trekken, in dit verband tot blasfemie. Het legioen is inderdaad geen Gideonsbende.
Kamer wist dat al van te voren: ‘De Heer heeft mooi niks meer te vertellen, als ik ga, ga ik vrijwillig, Herr Leutnant, avontuur in ‘t brandend zand, snerpend gillende Berbervrouwen, bonkende trommels, buikdanseres op schoot, os aan ‘t spit, Marokkaan aan de bajonet, gevecht van man tegen man… Leilaü Heutenacht will ich dich wieder…’ De Algerijnse oorlog is echter verre van frisch und fröhlich en het leven van de legionnaire een hel. Kamer leert er hate, bagatelliseren en oorlogsmisdaden plegen. Ofschoon hij zich soms als een walgelijk heilig boontje distantieert van de heersende mentaliteit, blijkt achteraf, na zijn desertie, als hij een glas teveel op heeft, hoe zeer hij besmet is door het oud-SS geteisem waaronder hij in het legioen heeft verkeerd.
Kaïn Kamer wordt ons gepresenteerd als een ruwe bolster blanke pit, maar ik geloof dat zijn blanke pit vooral bestaat uit een soort sentimentaliteit die men na enig boren bij de meeste legionnaires zou kunnen vinden. De ambitie van Kamer een Übermensch te worden kan men opvatten als compensatie voor zijn angst om door God verdoemd te zijn tot het lot van Kaïn, de misdeelde, opstandige broedermoordenaar, gekweld door schuldgevoel. Tegen het einde van het boek, als hij na zijn Algerijnse avontuur en zijn omzwervingen als zeeman in Holland is teruggekeerd en daar zijn zwendelende compagnon vermoordt, wordt die angst bewaarheid. Als Kaïn gaat hij zwerven en dolen op aarde en zien wij hem terugkeren naar de plaats van zijn oorlogsmisdaden. Bij het naderen van de Algerijnse kust hoort hij tussen waken en dromen een nieuwsbericht, vrijwel gelijkluidend aan het krantenbericht over de SS-er dat hem ooit geïnspireerd had tot zijn onzalige engagement. Daarmee is de cirkel gesloten: ‘Niets is er veranderd, een gewijzigd decor, een herhaling alles, op een aarde die lacht noch weent.’

Ik geloof niet dat er veel boeken in het Nederlands verschenen zijn die Gehoorzaam als een hond kunnen evenaren in provocatieve razernij, smeerlapperij en obsceniteit, en ik moet zeggen dat het mij lang niet altijd even goed bevallen is.
Maar ik geloof evenmin dat er hier veel verschenen is dat dit boek kan evenaren in intensiteit en spanning waar het de beschrijving betreft van de gruwelen van de oorlog en een bepaald soort mannelijkheid.

Legionair 2e klasse Horlebeeck Richard, matricule nr. 1131888 [nummer teveel]

Info

Bronnen