1931 Gedenksteen ter herinnering aan de talrijke Hollandsche vrijwilligers, gevallen voor Frankrijk, gedurende den oorlog

Inleiding

De hierboven afgebeelde gedenksteen “ter herinnering aan de talrijke Hollandsche vrijwilligers, gevallen voor Frankrijk, gedurende den oorlog” wordt graag gebruikt om artikelen en publicaties over deze vrijwilligers te illustreren.
Minder bekent is de geschiedenis van deze gedenksteen.
Daarom besloot ik na te gaan wat daarvan te achterhalen was.
Welke archieven hier nog mogelijk informatie over zouden kunnen hebben was moeilijk in te schatten en daarom begon ik mijn onderzoek maar in de kranten uit die tijd.

Het initiatief, ca. 1931

Over het initiatief en de komende onthulling van de gedenksteen verscheen op 4 september 1931 in diverse Nederlandse kranten het volgende artikel zoals b.v. in het “Twentsch dagblad Tubantia en Enschedesche courant”

IN FRANKRIJK GEVALLEN NEDERLANDSCHE VRIJWILLIGERS.
Een gedenksteen te Parijs.
PARIJS, 4 Sept. (V.D.) In het begin van de volgende maand zal te Parijs de onthulling plaats hebben van een gedenksteen ter herinnering aan de vele gedurende den oorlog in Frankrijk gevallen Nederlandsche vrijwilligers. Deze gedenksteen zal worden geplaatst in de galerij van de „Cour d’Honneur” van het Palais des Invalides te Parijs. Het opschrift op dezen steen zal luiden:
1914 — 1918 En souvenir des nombreux engagés volontaires Hollandais tombés pour la France au cours de la guerte La France reconnaissante.
(Vertaald: Ter herinnering aan de talrijke Hollandsche vrijwilligers, gevallen voor Frankrijk, gedurende den oorlog. Het dankbare Frankrijk.)
Tusschen de beide jaartallen zal het oude Nederlandsche wapen worden gebeiteld.
Het geheele ontwerp is belangeloos uitgevoerd door Prof. Huib Luns.
De gedenksteen is te klein om alle namen der gevallen Nederlanders te bevatten.
Er zijn comité’s’ gevormd te Parijs en Amsterdam, die zich met het plaatsen van den steen hebben belast. Deze comité’s beschikken echter evenmin over een eenigszins volledige lijst der namen van de gevallen Nederlanders. Het ligt in de bedoeling een zo volledig mogelijke lijst samen te stellen en deze aan te bieden aan den directeur van het Palais des Invalides, om in de archieven te worden bewaard.

Zij, die namen kennen van in Frankrijk tijdens den oorlog gevallen Nederlandsche vrijwilligers, worden verzocht deze te willen mededeelen aan den secretaris van het Comité in Nederland, mr. N. J. C. M. Kappeyne van de Coppello, Keizersgracht 311, Amsterdam-C.

Eveneens verschenen in het:
Nieuwsblad van het Zuiden 04-09-1931
Arnhemsche courant 04-09-1931 etc.

Het zou historisch zeer interessant zijn na te gaan of de correspondentie over deze namen en de aan te bieden lijst bewaard zijn gebleven.
Het aantal vrijwilligers en de daarvan gesneuvelden die werden gepubliceerd in 1931, wijken namelijk zeer sterk af van het daadwerkelijke aantal vrijwilligers en gesneuvelden.

Zo schreef b.v. De Amsterdammer op 28 oktober 1931

Van de ruim veertienhonderd Nederlandsche vrijwilligers,
zijn er niet minder dan achthonderd op het slagveld gebleven

“La gazette de Hollande” had het op 30 oktober 1931 over 1300 vrijwilligers waarvan meer dan 3/4 niet meer teruggekeerd was.

Sur les 1300 volontaires hollandais au service de la France pendant la guerre,
plus des trois quarts n’ont jamais revu leurs foyers.

Hadden deze hoge cijfers tijdens de Eerste Wereldoorlog nog een soort van propaganda waarde, waarom werden deze in 1931 nog steeds gehanteerd.

25 oktober 1931 de onthulling

De onthulling was volgens de pers uit die tijd “een korte, indrukwekkende plechtigheid”. Lang waren de artikelen erover niet alhoewel sommige geïllustreerd werden met een foto, wat voor die tijd nog wel iets bijzonders was.

NEDERLAND EN FRANKRIJK.
Onthulling gedenkteeken voor de Nederlandsche vrijwilligers in den wereldoorlog.
Havas meldt uit Parijs, d.d. 25 October:
Hedenochtend is in de Westelijke galerij van het Hotel des Invalides de marmeren plaquette onthuld ter herinnering van de vele Nederlandsche vrijwilligers, die in den wereldoorlog voor Frankrijk zijn gesneuveld. Met onzen gezant jhr. Loudon en onzen militairen attaché woonden vele leden van de Nederlandsche kolonie te Parijs de plechtigheid bij. De Fransche minister van oorlog en maarschalk Lyautey hadden zich doen vertegenwoordigen door kapitein Gloria en luitenant Geyle; de heer Petit, gezantschapssecretaris, vertegenwoordigde minister Briand. De heer Pierson, voorzitter van de Vereeniging Frankrijk—Nederland, dr. Leonhard, voorzitter van het Nederlandsche comité voor de gedenkplaat en generaal Mariaux, gouverneur van het Hotel des Invalides, hielden toespraken ter verheerlijking van de opofferingsgezindheid der Nederlandsche vrijwilligers.
In een zeer toegejuichte improvisatie schetste jhr. Loudon met groote ontroering de vurige geestdrift, waarmede zijn jeugdige landgenoten reeds bij het begin van den oorlog dienst namen in het Fransche leger, niet alleen uit liefde voor Frankrijk, maar ook om voor de wereld den Franschen geest te verdedigen.
Jhr. Loudon eindigde met den wensch, dat de komende geslachten nooit weder een oorlog zullen aanschouwen, welks gevolgen immers even noodlottig zijn voor de overwinnaars als voor de overwonnenen.

Gesneuvelde Nederlanders,
Als vrijwilligers in het Fransche leger.
Een gedenkteeken onthuld.
Een korte, indrukwekkende plechtigheid heeft, naar de Msb. meldt, te Parijs een aantal leden der Ned. kolonie met een aantal Fransche officiële personen op de binnenplaats der „Invalides’’ verenigd rondom den gouverneur-generaal Mariaux en den Nederlandschen gezant, Jhr. Loudon.
Hier hadden de Fransche autoriteiten gelegenheid gegeven de talrijke Nederlanders te herdenken, die tijdens den grooten oorlog zich in Franschen krijgsdienst hebben begeven en zijn gesneuveld.
Van de ruim veertienhonderd Nederlandsche vrijwilligers zijn er niet minder dan achthonderd op het slagveld gebleven.
De vereeniging „Frankrijk-Holland” en een Nederlandsch comité hadden sinds lang het plan opgevat den dood dezer vrijwilligers door een gedenkplaat te eeren. De Fransche autoriteiten hebben toen onmiddellijk daarvoor de muur van de bovengalerij van den westgevel van den grooten Cour d’Honneur beschikbaar gesteld, zodat daar thans vlak bij den ingang van het legermuseum een plaat is aangebracht met het volgende opschrift: 1914—1918 ; Ter herinnering aan de talrijke Hollanders ] voor Frankrijk gevallen tijdens den oorlog Het dankbare Frankrijk.
Deze tekst was opgemaakt door generaal Mariaux, zodra men vernomen had, dat men met een gedenkplaat de nagedachtenis der Nederlandsche vrijwilligers wilde eren. […]

De Amsterdammer 28-10-1931

Met deze foto besteedde “De courant Het nieuws van den dag” aandacht aan de gebeurtenis.

De Franse pers

Vergelijkbare artikelen verschenen in de Franse pers zoals deze uit “Le Matin”

Op 7 januari 1934 verscheen er in het “Journal des mutilés, réformés et blessés de guerre” een artikel over de Buitenlandse Oorlogvrijwilligers tijdens de Eerste Wereldoorlog.
Daarin opgenomen deze foto van de onthulling van de gedenksteen door général Mariaux.

En de oud-vrijwilligers dan?

Wat opvalt bij deze artikelen dat er geen melding werd gemaakt van de aanwezigheid van oud-vrijwilligers.
Waren ze er gewoonweg niet bij of was men vergeten ze te noemen of zelfs uit te nodigen.