Inleiding
In de Post op deze website van Januari 2020 “Nederlandse legionairs omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog 1939 – 1945” staat een lijst van uit Nederland afkomstige militaire slachtoffers van het Franse leger en Franse verzetseenheden uit de Tweede Wereldoorlog.
De titel van de Post is daarom achteraf gezien niet helemaal passend. Onder de slachtoffers bevinden zich weliswaar een groot aantal legionairs, maar er staan in de lijst ook enkele namen van mannen die niet in het Vreemdelingenlegioen hebben gediend.
Eén van hen is Willem Camfferman. Deze maakte deel uit van de Forces françaises de l’intérieur (FFI).
De FFI was verzetsbeweging in Frankrijk, ontstaan op 1 februari 1944 uit de fusie van verschillende militaire verzetsbewegingen.
Recentelijk, November 2023, kreeg ik weer eens E-mail over Willem Camfferman waarin ik o.a. gewezen werd op het feit dat zijn achternaam in de lijst fout geschreven was namelijk met één F te weinig: “Camferman”.
Verder was aan de E-mail een link toegevoegd met verdere informatie over Willem Camfferman.
Aangezien ik in de loop van de jaren al redelijk wat informatie over Willem Camfferman had verkregen besloot ik volgende post over hem te schrijven. Ik heb mij hierbij voornamelijk gefocust op de laatste jaren van zijn leven.
Het oorlogsgraf
Een bijzonder aspect aan de geschiedenis van Willem Camfferman is dat hij mogelijk de enige Nederlander is die alhoewel gesneuveld in Franse krijgsdienst een Nederlands oorlogsgraf kreeg.
In 2010 had ik hierover, al eens gecorrespondeerd met de Oorlogsgravenstichting (OGS).
Vak/rij/nummer A 1 14
[OGS]
Ik kreeg hierop de volgende informatie:
Willem Camfferman was sinds medio augustus 1943 als dwangarbeider tewerkgesteld in Duitsland.
Hij werkte daar in München.
Hoe hij in Frankrijk terechtgekomen is, is helaas onduidelijk.
Hierover bestaan twee lezingen.
1. Hij zou zich hebben willen aansluiten bij de geallieerde legers.
2. Hij zou daar voor de OT aan verdedigingswerken hebben gewerkt.
De gemeente Toulon berichtte de OGS in 1953 dat hij daar bij de bevrijdingsgevechten was omgekomen.
Op het grafteken stond onder andere “Mort pour la France”.
De vader van de heer Camfferman berichtte de OGS in 1955 dat zijn zoon zich in Frankrijk had aangesloten bij de Maquis.
Bevestiging hiervan had de OGS helaas nooit kunnen verkrijgen.
Vanwege deze informatie en het gegeven dat op zijn graf “Mort pour la France” stond, heeft de OGS hem aangemerkt als oorlogsslachtoffer en zijn stoffelijke resten overgebracht naar het Nederlands ereveld Orry-la-Ville in 1956.
[1].
1944, Mort pour la France, Willem CAMFERMAN
Met één F in zijn achternaam staat Willem CAMFFERMAN in de database van gesneuvelde Franse militairen.
Daarom had ik zijn achternaam ook zo in mijn lijst laten staan, om niet de link met deze bron te verbreken.
Base des militaires décédés pendant la Seconde Guerre mondiale
n°1/1
Willem CAMFERMAN
Mort pour la France le 22-08-1944 (Toulon, 83 – Var, France)
Né(e) le/en 03-05-1918 à Amsterdam (Pays-Bas)
26 ans, 3 mois et 18 jours
Statut militaire
Mention Mort pour la France
Sources Service historique de la Défense, Caen
Cote AC 21 P 37377
Op basis van de gegevens in de database was de status van Willem Camfferman militaire en niet verzetsstrijder.
Wel met zijn correcte achternaam staat Willem Camfferman ook opgenomen in de lijst van personen die aangesloten waren bij het Franse verzet, SHDGR 16P.
GR 16 P 102809 CAMFFERMAN, Willem 03.05.1918 Amsterdam PAYS-BAS Homologué FFI.
1943 Tewerkgesteld in Duitsland
In het Arolsen archief vond ik volgende document betreffende de tewerkstelling van Willem Camfferman in Duitsland
1944 Caporal Camfferman (Wilhem)
In de Franse staatscourant “Journal officiel de la République française. Lois et décrets” van 23-10-1947 staat dat Willem Camfferman op 1 Augustus 1944 bij de 9e Region Militaire de rang kreeg van Caporal.
Om dit bericht in de juiste historische context te kunnen plaatsen is de ontstaansgeschiedenis van de FFI als militaire eenheid van belang.
De FFI als militaire eenheid
Op 20 juni 1944 verordonneerde het Franse opperbevel dat de mobilisatie voorwaarden van het begin van de oorlog van kracht bleven, dat de FFI-eenheden deel zouden gaan uitmaken van het Franse leger en dat de FFI onderworpen was aan het Franse militaire recht.
Charles de Gaulle nam de controle over de Franse nationale regering over na de bevrijding van Parijs in augustus 1944. Hij werd vrijwel onmiddellijk geconfronteerd met een uitdaging voor zijn gezag van een FFI die overspoeld was met triomf toen dorpen en steden werden bevrijd in de nasleep van de Duitse terugtrekking uit Frankrijk.
Eind augustus 1944 vonden er incidenten van FFI-wangedrag plaats in de regio Parijs, wat de risico’s benadrukte van het hebben van een gewapende en georganiseerde burgerij die plotseling zonder missie kwam te zitten. De Gaulle geloofde dat Frankrijk één enkele daadkrachtige leider nodig had om een effectieve regering te herstellen. De FFI was van mening dat ze een aandeel in de nationale macht moesten hebben vanwege hun bijdrage aan de geallieerde oorlogsinspanningen.
Vervolgens verklaarde de Gaulle dat de FFI zou worden ontbonden of geïntegreerd in het Franse leger, en er volgde een reeks gespannen ontmoetingen tussen de Gaulle en FFI-leiders in grote steden. Ondanks de ontgoocheling van de FFI over de methoden van de Gaulle, accepteerden ze voor een groot deel zijn beslissing dat FFI-leden ofwel zouden worden samengevoegd in het Franse reguliere leger of zouden terugkeren naar het burgerleven.
Resume
Op basis van de publicatie in de Franse Staatscourant, zijn registratie in de Database van gesneuvelde Franse militairen en in de context van de geschiedenis van de FFI is het vrijwel zeker dat Willem Camfferman in Frankrijk zich aangesloten had bij het Franse Verzet. Of dit was toen het FFI al ingelijfd was bij het Franse leger of daarvoor is tot nu toen onbekend.
Zijn rang bij het FFI van caporal had hij waarschijnlijk te danken aan het feit dat hij als dienstplichtige in Nederland in de periode 1939-1940 korporaal was geweest.
Kort nadat hij Frans militair was geworden sneuvelde Willem Camfferman op 28 augustus 1944 bij de gevechten om Toulon. De gevechten om de havenstad Toulon vonden plaatst tussen Franse en Duitse eenheiden en duurde van 19 tot 28 augustus 1944. Manschappen van de FFI namen deel aan de straatgevechten in en om Toulon.
Deze feiten bevestigen het bericht van de vader van de heer Camfferman aan de OGS in 1955 dat zijn zoon zich in Frankrijk had aangesloten bij de Maquis.
Bronnen
[1] 2010 Correspondentie met J. Teeuwisse Oorlogsgravenstichting