Zoeken op een gebeurtenis en vraag de expert
Door Frans Janssen
Inleiding
Op 21 juni 2022 publiceerde ik een blog over een veteraan die rond 1862 terecht stond voor landloperij.
De bijzondere levensloop van deze veteraan was beschreven in een krantenbericht van 8 januari 1862 in de “Provinciale Geldersche en Nijmeegsche Courant“.
Dezer dagen stond voor de de regtbank te ‘s Hertogenbosch iemand ter zake van landlooperij teregt.
Uit zijne opgaven bleek dat hij was geboren te Utrecht.
Op basis van gegevens in het krantenbericht moest hij rond 1815 geboren.
Ik eindigde de blog met de volgende opmerking:
“Helaas geen naam en zelfs geen initialen zodat het een hele opgave zal worden deze toch wel bijzondere militair te identificeren”.
De macht der onderzoek gewoonte
Aangezien de toch wel heel bijzondere militaire loopbaan van deze “iemand” was ik ergens nog meer dan gebruikelijk gemotiveerd een manier te vinden hem alsnog te kunnen identificeren.
Gewend geraakt zoektochten vrijwel altijd te starten met toch wel iets van een naam of in ieder geval een initiaal kwam een andere manier van zoeken eerst niet in mij op.
Totdat ik dacht, hoe bijzonder was destijds terecht te staan voor de rechtbank voor landloperij.
Indien het mogelijk zou zijn het verslag van de betreffende rechtszitting te vinden zou zodoende de veteraan geïdentificeerd kunnen worden. Niet onbelangrijk was dat naast deze “brainwave” ik het afgelopen jaar in samenwerking met mijn research assistente Bea het volgende geleerd had, vraag gewoon hulp aan de experts bij de archieven.
“Een hele opgave”
Brabants Historisch Informatie Centrum
Eigenwijs als ik soms ben probeerde ik eerst nog zelf het verslag van de betreffende rechtszitting te vinden via de website van het BHIC.
Dit zonder succes en dus besloot ik uiteindelijk op 1 juli 2022 een E-mail te schrijven aan het BHIC met de volgende vraag:
Als historicus doe ik onderzoek naar Nederlanders die in het Franse Vreemdelingenlegioen hebben gediend.
Bij mijn onderzoek vond ik een krantenartikel uit 1862 betreffende een oud-legionair.
Daarin staat:
Dezer dagen stond voor de de regtbank te ‘s Hertogenbosch iemand ter zake van landlooperij teregt.
Uit zijne opgaven bleek dat hij was geboren te Utrecht [ 1815 ],[…]
Is uit registers van de Rechtbank in Den Bosch te achterhalen wie er begin januari 1862 terecht stonden?
Zoekinstructies
Nog geen drie dagen later kreeg ik een enthousiaste en zeer nuttige E-mail , met volgende zoekinstructies van Marita van Brussel (Medewerker Studiezaal).
Beste Frans,
Wat een leuk onderzoek! […]
Wat betreft jouw vraag: je kunt op onze website de criminele vonnissen doorzoeken.
Plaats van de rechtbank: ’s-Hertogenbosch, delict: landloperij.
Het soort rechtbank zou ik niet uitselecteren, het kan zijn dat je dan te weinig resultaten krijgt.
Je kunt de akten op volgorde van datum zetten, en doorscrollen naar 1861 en verder.
Dit omdat het krantenbericht van januari 1862 is.
Dus de gebeurtenis zou ook in het najaar van 1861 kunnen zijn geweest.
De lijst met verdachten in je scherm zul je een voor een moeten aanklikken om te zien hoe oud de persoon is en waar hij geboren is.
Je weet dat jouw oud-legionair ongeveer in 1815 geboren werd, dus hij zal minimaal 45 jaar zijn geweest.
Ik zal je niet verklappen wie het is, het is veel te leuk het zelf te ontdekken, maar hij staat er bij!
Het vonnis is ingescand, je moet alleen even doorbladeren binnen het register om het juiste rolnummer te vinden.
Het was inderdaad bijzonder het juiste vonnis zelf te ontdekken.
Jacobus Bel, oud soldaat
En daar was “iemand” dan, zijn naam was Jacobus Bel, oud soldaat 48 jaren, geboren te Utrecht oud soldaat, zonder vaste woonplaats. Zijn “Teregtzitting” had plaats gevonden op 24 december 1861.
Het achterhalen van verdere informatie over Jacobus Bel, die geboren werd op 5 mei 1814 in Utrecht als zoon van Jozina Bel en een onbekende vader, liep verder volgens de gebruikelijke archieven zoals:
de gevangenisregisters.
Alle Kolonisten,
https://www.nationaalarchief.nl/ (Militaire Stamboeken)
Zijn draai in de burgermaatschappij kon deze veteraan duidelijk niet meer vinden, zoals Marita terecht concludeerde op basis van de veelvuldige registraties in gevangenis registers en de registers van de Koloniën van Weldadigheid.
Jacobus Bel zal worden opgenomen in de lijst van legionnaires van Nederlandse herkomst.
Dank aan Marita van Brussel en Bea voor hun hulp bij deze identificatie.