1849 – 1853, laatste woonplaats Afrika, Nederlandse deserteurs gedetineerd in Tilburg.

“Inschrijvingsregister Gedetineerden Tilburg” nieuwe bron van legionnaires van Nederlandse herkomst ?

Inleiding – Aanleiding

Tijdens genealogisch onderzoekswerk ontdekte de heer Ad Koudijs het volgende.
Bezig informatie te verzamelen over een verre verwant, Leendert Koudijs, geboren 21 mei 1815 te Leusden,
vond hij via de site van het CBG (Wiewaswie) dat Leendert Koudijs begin 1852 voorkwam op een:
“Inschrijvingsregister Gedetineerden Tilburg”, periode 1849 – 1853 [1].

Zijn interesse was gewekt.
Hij vroeg zich af : “waarom stond Leendert Koudijs op die lijst? “
In de kolom “Om welke reden ingebragt” stond: Deserteur.
Dit was dan direct ook het antwoord op de vraag, Leendert Koudijs was een deserteur uit het Nederlandse leger.
Op basis van zijn registratie in het Stamboek van zijn regiment, het 1^e Regiment Dragonders kon ook achterhaald worden wanneer hij deserteerde [2].
Op 28 augustus 1846 werd Leendert Koudijs aangemerkt als vermist en op 25 september werd hij al deserteur, van de sterkte van zijn eenheid, afgevoerd.
Het was dus meer dan vijf jaar na zijn desertie dat Leendert Koudijs in Nederland werd gearresteerd.
Zeer opmerkelijk vond de heer Ad Koudijs wat er genoteerd was in de kolom “Laatste woonplaats” daar stond “Afrika“.

Leendert Koudijs, militair van beroep, keerde na vijf jaar, afkomstig uit Afrika, naar Nederland terug.
De heer Ad Koudijs kan eigelijk maar tot één logische gevolgtrekking komen, dat Leendert Koudijs in het Franse Vreemdelingenlegioen had gediend.

Een krantenbericht uit 1862 over de Nederlandse deserteur Adriaan de Roo verstevigde dit idee alleen nog maar.
Bij het nog eens doorlopen van het betreffende register stelde hij vast dat er nog veel meer “deserteurs” met als “Laatste woonplaats” “Afrika” geregistreerd stonden.
Wat het verhaal echt bijzonder maakt is dat Leendert Koudijs een jongere broer had Jan Koudijs,  geboren 7 aug. 1825 te Amersfoort. Deze kwam ook weer in Nederland terug (nr. 370 op pag. 40 – okt. 1852), mocht weer en ging weer terug in Nederlandse militaire dienst en werd vervolgens naar Indië (Borneo) uitgezonden, waar hij zelfs onderscheiden werd met de militaire Willemsorde, der 4^e klasse.

Gelukkig nam de heer Ad Koudijs contact met mij (NLLegioen) op en attendeerde mij op deze mogelijk zeer omvangrijke bron van Nederlanders die in het Franse Vreemdelingenlegioen gediend hadden.

Mijn trouwe medewerkster Bea is inmiddels door het hele register gegaan en heeft alle namen van mannen met als “Laatste woonplaats” “Afrika” op een rij gezet.
Uiteindelijk is het de bedoeling van ieder van deze mannen, voor zover bevestigd kan worden dat ze daadwerkelijk in het Franse Vreemdelingenlegioen gediend hebben een eigen webpage te maken.

Nederlandse Deserteurs 1846

Zeer interessant in deze context is het volgende krantenbericht uit april 1846 o.a. verschenen in de “Vlissingsche courant”:

BELGIE.
— Sedert eenen geruimen tijd bemerkt men , dat er onder de hollandsche garnizoenen aan de belgische grenzen eene groote desertie heerscht. Men berekent, dat er maandelijks 12 & 15 mannen wegloopen ; zoodra zij in België zijn aangekomen , stuurt men ze naar de Fransche grenzen, vanwaar zij naar Algerie worden gezonden.
Onder deze deserteurs bevindt zich een zeker getal onder-officieren. De verliezen vallen voornamelijk op de regimenten in garnizoen te Breda en te Bergen-op-Zoom.
De korpsen, welke de meeste manschappen hebben verloren , zijn het 1^e regiment lanciers , het 2^e regiment artillerie, het 5^e en 7^e infanterie, er heerscht zelfs desertie onder de hollandsche marine.

Op deze berichten, kwam destijds ook een reactie, zie “Ingezonden stukken 1846” na de tabel.

Achternaam	Voornamen	Geboorte datum	Geboorte plaats	Leeftijd (bij registratie)	Nr. in het register	Functie – Eenheid
Baas	Ale	23-12-1822	Aengwirden / Heerenveen	27	33
Van der Sluijs	Heijman	20-02-1817	Vlijmen	32	37
De Vries	Meindert	14-06-1818	Roden /Drenthe	42	38
d’Everlange	Louis	[-]	[-]	40	39
Wijne [Wijnne]	Ambrois Henri Adolphe	[-]	Naarden	36	43
Engelenberg	Jan Jans	30-03-1817	Amsterdam	33	44
Lahme	Jean [Johannes]	27-01-1831	Zwolle	19	45
Ankone	Gerrit Jan	22-12-1819	Oldenzaal	31	64
Spanhaak	Jan	[1818]	Zwolle	32	70
Schenkel	Jan	[1815]	Kampen	35	85
Emmens [ Emmes ]	Werner [ Warner ]	28-11-1808	Groeningen [ Groningen ]	42	1850 – 93
Sernee	Derik	[1816]	Haarlem	34	1850 – 94
Van der Kaaij	Antonie	[1824]	Leiden	26	95
Edelbosch	Jochim	[1810]	[Etenake/Etzenrade]	40	102
Derks	Hermanus	[1822]	Nijmegen	28	106
Kramer	Herbert	[1815]	Ridderkerk	35	115
Kapel	Johannes	[1821]	Amsterdam	29	120
Kempinius	Albert	[1823]	Engelum Friesland	27	121
Stoel	Mels	[1815]	Dordrecht	35	122
Van Dijk	Lambertus	[1817]	Nistelrode	33	123
Van Venrooij	Antonie	[1825]	Tilburg	25	124
Brunink	Jan Hendrik	[1822]	Hardenberg	28	1851 14 – 125
Meulmans	Hendrik	[1821]	Groeningen	28	1849 30
Snijders	Gerardus	[1820]	Den Haag	43	1849 29
Teunis	Antonie	[1815]	Steenbergen	36	1851 22 – 123
Van Walraven	Jan	[1814]	Rotterdam	37	1851 23 – 133
Van den Akker	Franciscus	[1826]	Vianen	34	1851 25 – 135
Jansen Runenburg	Jacobis	[1821]	Amsterdam	30	1851 26 – 136
Van der Veen	Peter	[1815]	Zwolle	36	1851 28-138
Koning	Willem	[1818]	Amsterdam	33	1851 30 – 140 1851 40 – 150
Siegrist	Willem	[1819]	Grave	32	1851 39 – 149
Roedoe	Piter [Peter]	[1818]	Zierikzee	33	1851 43 – 153	Fuselier
Seijfent	Martijn	[1811]	Nijmegen	40	1851 51 – 161	Curasier
Habes	Karel	[1827]	Kampen	24	1851 54 – 164	Fuselier
Wolff	Eliazer Jospeh	[1808]	Meppel	43	1851 55 – 165	Kanonier
Roosel [Rochel]	Fredrik [Frederik] Willem	21-11-1820	Alkmaar	30	1851 60 – 170	Fusilier 2de Regiment Infanterie [4]
De Brie	Hendrik	[1815]	Rotterdam	36	1851 65 – 175	Fozier [?]
Krieger	Jan	[1819]	Maastricht	32	1851 64 – 175	Kanonier
Hoeboer	Johannis	[1825]	Nijmegen	26	1851 61 – 171	Tamboer
Werkhof	Pieter	[1818]	Den Haag	33	1851 71 – 181	Dragonder
Tunessen	Simon	[1819]	Maastricht	32	1851 89 – 199	Soldaat. 1e Regiment Infanterie [4]
Everardis	Lambert	[1826]	Deventer	25	1851 85 – 195	Fuselier
Drosfer	Hendrik	[1819]	Amsterdam	32	1851 81 – 191	Flankeur
Gesclach	Jan Hendrik Alexander	[1827]	Utrecht	24	1851 93-203	Korporaal
Evers	Jan	[1823]	Rotterdam	28	1851 99-209	Stukkenrijder
Houweling	Jacobus	[1813]	Wiesendam	38	1851 100-210	Dragonder
Van den Heuvel	Martin	[1826]	Uden	35	1851 110-220	Fusilier
Ham	Lammert	[1829]	Deventer	32	1851 106-216	Flankeur
Mackaij	Edwin	[1812]	Brijn	39	1851 102-212	Matroos
Nikol	Willem	[1826]	Sumpelveld Sempelveld [Simpelveld]	25	1851 111-221	Dragonder 1e Regiment Dragonders [4]
Machielse	Jacobus	[1823]	Middelburg	28	1851 112-222	Fusilier
Van Egmond	Derk	[1821]	Rijsberg	30	1851 113-223 & 117-227	Flankeur
Blomberg	Johannis Hendricus	[1818]	Barneveld	33	1851 136-243	Flankeur
Soermond	Johannis Abraham	[1818]	Grave	33	1851 137-247 933 [6]	Fuselier
Poelman	Jan	[1814]	Hulst	37	1851 140-250	Soldaat
Havighorst	Gerard [Gerrit]	10-11-1822	Amsterdam	29	1851 142-252	Soldaat 2de Regiment Infanterie [4]
Bouwhuis	Willem	[1816]	Deventer	36	1852 1-256	Soldaat
Demmers	Cornelis	[1822]	Berg op Zoom	30	1852 3-285 & 8-263	Soldaat
Wijsentuffel	Jan Philippus	[1805]	Groeningen	47	1852 5-260	1e Regiment Dragonders [4]
Boers	Casper Guilam	[1822]	Middelburg	30	1852 6-261 & 9-264	Soldaat
Van der Dusfen	Wouter	[1823]	Boxtel	29	1852 7-262	Soldaat
Frank	Levi	[1808]	Dordrecht	44	1852 10-265	Frankeur
Bacy	Arie	[1815]	Rotterdam	37	1852 11-266	Lancier
Andriaans	Hendrik	[1829]	Beek / Reek	33	1852 23-280	Kanonier
Hennen	Doede	[1828]	Berg op Zoom	24	1852 20-277	Tamboer
Bogaers	Gerrit	[1825]	Werkendam	27	1852 19-276	Lansier
Scholder	Job	[1818]	Castricum Casterkom	34	1852 18-275	Kanonier
Achterberg	Jan	[1824]	Utrecht	28	1852 14-269 18-247	Soldaat
Bijl	Leendert	[1808]	Noord Holland	44	1852 17-273	Wachtmeester
Koudijs	Jan	07-08-1825	Amersfoort	27	1852 113 – 370
Eckringa	Bonne Jans	31-03-1811	Termunten	41	1852 122 – 379

1852/27-284 Fredrik Antonius Zevenboom 25 Soldaat
Geboren: Zierikzee

1852/28-285 Leonardus Nicolaus Heerens 40 Soldaat
Geboren: Leiden

1852/29-286 Hendrik Worst 26 Soldaat
Geboren: Asfelt

1852/31-288 Jan Jansen 34 Kanonier
Geboren: Nijmegen

1852/40-297 Maarten Janson 39 Grenadier
Geboren: Heenvliet

1852/34-291 Pieter Keijzer 27 Flankeur
Geboren: Hoorn

1852/55-312 Philippe Jan Arnold 26 Flankeur
Geboren: Arnhem

1852/56-313 Jacobus Hendrik Loffeld 25 Flankeur
Geboren: Utrecht

1852/57-314 Wilhelmus de Smit 39 Fuselier
Geboren: Leidschendam

1852/58-315 Jan van Gent 26 Kanonier
Geboren: Gorinchem

1852/59-361 Hermanus van der Voort 29 Fuselier
Geboren: 12-6-1821 Zwolle/Deventer?

1852/63-320 Johannis van der Straten 33 Dragonder
Geboren: Den Haag

1852/70-327 Peter van Montfort 31 Jager
Geboren: Echt

1852/68-325 Jan de Wit 28 Kanonier
Geboren: Breda

1852/64-321 Hendrikus Johannis Vrolijk 27 Flankeur
Geboren: Den Haag

1852/81-338 Johannes de Blank 48 Kanonier
Geboren: Striel

1852/82-339 Nicolaas Gabriel Roelandse 26 Kanonier
Geboren: Diepenheijn

1852/77-334 Willem Alexander Gerardus Franciscus Dupain 29 Trompetter
Geboren: Nijmegen

1852/102-359 Casper Bernardus Fardij? 26 Hoornblazer
Geboren: Zwolle

1852/104361 Johannis Vos 30 Flankeur
Geboren: Zutphen

1852/105-362 Gerhardus Hendrikus Arnoldus Aloisius Gijze 39 Sergeant
Geboren: Zutphen

1852/122-379 Bonne Jans Eckringa 41 Dragonder
Geboren: Termunten

1852/117-374 Antoon Waasdorp 35 Soldaat
Geboren: Zwolle

1852/116-373 Egbert Suurmans 34 Dragonder
Geboren: Vriesland

1852/115-372 Jan Gudoe 28 Lansier
Geboren: Schiedam

1852/114-371 Jan Frederik Meijer 35 Dragonder
Geboren: Rotterdam

1853/13-399 Frederik Johannes Schraagen 34 Soldaat
Geboren: Nijmegen

1853/9-395 Peter Matheus Paters 38 Fuselier
Geboren: Sittard

1853/44-430 Jacob de Vries 36 Soldaat
Geboren: Nijmegen

1853/54-440 Peter/Piter Molt 41 Soldaat
Geboren: Hoogeveen

1854/3-444 Anne Kuipers 26 Flankeur
Geboren: Steenwijkerwouw

1854/8-449 Wilhelm Hendrik Birhuis 27
Geboren: Amsterdam

1854/47-487 Gerardus van Mal 35 Hoezaar
Geboren: Groeningen

1852/46-303 Gerardus van Heumen 32 Nijmegen.
Komt uit Antwerpen.

1853/6-392 Joan Vranky 32 Botersen. Zie 303

1846. “Desertie-koorts”. Ingezonden stukken

Uit de Arnhemsche courant 29-04-1846

Aan de ‘Redactie,

In verschillende dagbladen wordt hoog opgegeven van de desertie, welke in het Nederlandsche leger plaatsheeft. — Dat er deserteurs zijn, is zonder kwestie ; dit is, echter, meestal geen verlies voor het leger, daar bijna allen, welke zich hieraan schuldig maken, slechte sujetten zijn die deze misdaad plegen, om zich van de 2^de klasse van discipline, waarin-zij voor en na , wegens wangedrag , vreezen geplaatst te worden , te onttrekken.
Wat betreft, dat er ook gegradeerde personen onder zijn, kan men hoogstens op een enkel geval van onder-officieren toepassen , daar er uit het garnizoen van Maastricht, behalve een paar korporaals (op welke, helaas , ook heel wat te zeggen valt) geen enkele, met eenen graad bekleed, zich verwijderd heeft; dat, daarentegen , uit het Belgische leger in die vesting alleen zijn aangekomen, van verschillende korpsen, maar speciaal van Mons, Arlon en Luik, gedurende het afgeloopen jaar, 93 man, waaronder 6 onderofficieren, en vanaf 1 januari jl. tot heden 31 man, waaronder 2 onder-officieren , welke allen (met uitzondering van een paar, welke onder bovengenoemde getallen niet begrepen zijn en wegens lichaamsgebreken afgekeurd zijn) op het werf-depot to Harderwijk zijn gedirigeerd.

Onder deze manschappen zijn veel jonge miliciens, en op de vragen , welke aan sommigen gedaan werden , wat hun tot het verlaten van hunne vaandels aanspoorde, gaven de meesten het antwoord, dat zij goesting hadden naar den Oost te gaan. Hieruit blijkt, dat, zoo de desertie bij ons niet onaanzienlijk is, dit verlies en de winst zich ruim opweegt.
Ik verzoek de redactie der alom gelezen Arnhemsche Courant dit wel in hare kolommen een plaatsje te willen vergunnen, ten einde de wezenlijke toedragt van de veel gerucht makende desertie-koorts bij ons leger door het publiek op hare juiste waarde geschat worde.

Uw Dw. Dienaar X. , den 20-ten April 1846.

Uit de Groninger courant 27-01-1846

BELGIE. BRUSSEL , 23 Januari

De Précurseur geeft, eene lijst van de Hollandsche deserteurs, die in 1845 te Antwerpen aangekomen, en van daar naar Rijssel zijn vertrokken, om naar Algerie te worden ingescheept.
Hun getal beloopt 63, als 18 uit’s Hertogenbosch -, 22 uit Breda , 9 uit Bergen op Zoom, 5 uit Tilburg, 1 uit Delft, 2 uit ‘s Hage, 1 uit Groningen en 5 uit Vlissingen.

Bronnen

[1] Brabants Historisch Informatie Centrum te Brabant, gevangenisregisters
Gevangenissen in Noord-Brabant
Deel: 70, Periode: 1849-1853, Tilburg, archieftoegang 57, inventaris­num­mer 70
Inschrijvingsregister gedetineerden Tilburg

[2] NL-HaNA 2.13.09 1196 0117

[3] Militaire Willems-Orde: Koudijs, J. Niveau MWO 4. Datum Koninklijk Besluit 07-03-1863 No. 68. Registernummer 3800. Mutatie Borneo – Zuider- en Oosterafdeling op 4 augustus 1860 en van 25 tot 27 september 1861. Stamboeknummer 35034. Persoonsgegevens Rang, functie of beroep Sergeant. Onderdeel Wapen der Infanterie, Koninklijk Nederlands-Indisch Leger. Geboren 1825. Overleden 12 januari 1864 in Padang

[4] Brabants Historisch Informatie Centrum te Brabant, gevangenisregisters
Gevangenissen in Breda.
Deel: 179, Periode: 1849-1853, Breda, archieftoegang 55, inventaris­num­mer 179
Inschrijvingsregister gedetineerde mannen

[5] Delpher. Vlissingsche courant 08-04-1846

[6] Brabants Historisch Informatie Centrum te Brabant, gevangenisregisters
Gevangenissen in ‘s-Hertogenbosch,
Deel: 380, Periode: 1848-1852, ‘s-Hertogenbosch, archieftoegang 52, inventaris­num­mer 380
Inschrijvingsregister gedetineerde mannen

Plaatsmajoors. Naam van een niet-commanderend hoofdofficier in een garnizoensplaats of vesting met administratie belast.