“Inschrijvingsregister Gedetineerden Tilburg” nieuwe bron van legionnaires van Nederlandse herkomst ?
Inleiding – Aanleiding
Tijdens genealogisch onderzoekswerk ontdekte de heer Ad Koudijs het volgende.
Bezig informatie te verzamelen over een verre verwant, Leendert Koudijs, geboren 21 mei 1815 te Leusden,
vond hij via de site van het CBG (Wiewaswie) dat Leendert Koudijs begin 1852 voorkwam op een:
“Inschrijvingsregister Gedetineerden Tilburg”, periode 1849 – 1853 [1].
Zijn interesse was gewekt.
Hij vroeg zich af : “waarom stond Leendert Koudijs op die lijst? “
In de kolom “Om welke reden ingebragt” stond: Deserteur.
Dit was dan direct ook het antwoord op de vraag, Leendert Koudijs was een deserteur uit het Nederlandse leger.
Op basis van zijn registratie in het Stamboek van zijn regiment, het 1e Regiment Dragonders kon ook achterhaald worden wanneer hij deserteerde [2].
Op 28 augustus 1846 werd Leendert Koudijs aangemerkt als vermist en op 25 september werd hij al deserteur, van de sterkte van zijn eenheid, afgevoerd.
Het was dus meer dan vijf jaar na zijn desertie dat Leendert Koudijs in Nederland werd gearresteerd.
Zeer opmerkelijk vond de heer Ad Koudijs wat er genoteerd was in de kolom “Laatste woonplaats” daar stond “Afrika“.

Leendert Koudijs, militair van beroep, keerde na vijf jaar, afkomstig uit Afrika, naar Nederland terug.
De heer Ad Koudijs kan eigelijk maar tot één logische gevolgtrekking komen, dat Leendert Koudijs in het Franse Vreemdelingenlegioen had gediend.

[ Légion Étrangère, Roger de Beauvoir ]
Een krantenbericht uit 1862 over de Nederlandse deserteur Adriaan de Roo verstevigde dit idee alleen nog maar.
Bij het nog eens doorlopen van het betreffende register stelde hij vast dat er nog veel meer “deserteurs” met als “Laatste woonplaats” “Afrika” geregistreerd stonden.
Wat het verhaal echt bijzonder maakt is dat Leendert Koudijs een jongere broer had Jan Koudijs, geboren 7 aug. 1825 te Amersfoort. Deze kwam ook weer in Nederland terug (nr. 370 op pag. 40 – okt. 1852), mocht weer en ging weer terug in Nederlandse militaire dienst en werd vervolgens naar Indië (Borneo) uitgezonden, waar hij zelfs onderscheiden werd met de militaire Willemsorde, der 4e klasse.
Gelukkig nam de heer Ad Koudijs contact met mij (NLLegioen) op en attendeerde mij op deze mogelijk zeer omvangrijke bron van Nederlanders die in het Franse Vreemdelingenlegioen gediend hadden.
Mijn trouwe medewerkster Bea is inmiddels door het hele register gegaan en heeft alle namen van mannen met als “Laatste woonplaats” “Afrika” op een rij gezet.
Uiteindelijk is het de bedoeling van ieder van deze mannen, voor zover bevestigd kan worden dat ze daadwerkelijk in het Franse Vreemdelingenlegioen gediend hebben een eigen webpage te maken.
Nederlandse Deserteurs 1846
Zeer interessant in deze context is het volgende krantenbericht uit april 1846 o.a. verschenen in de “Vlissingsche courant”:
BELGIE.
— Sedert eenen geruimen tijd bemerkt men , dat er onder de hollandsche garnizoenen aan de belgische grenzen eene groote desertie heerscht. Men berekent, dat er maandelijks 12 & 15 mannen wegloopen ; zoodra zij in België zijn aangekomen , stuurt men ze naar de Fransche grenzen, vanwaar zij naar Algerie worden gezonden.
Onder deze deserteurs bevindt zich een zeker getal onder-officieren. De verliezen vallen voornamelijk op de regimenten in garnizoen te Breda en te Bergen-op-Zoom.
De korpsen, welke de meeste manschappen hebben verloren , zijn
het 1e regiment lanciers ,
het 2e regiment artillerie,
het 5e en 7e infanterie,
er heerscht zelfs desertie onder de hollandsche marine.
Op deze berichten, kwam destijds ook een reactie, zie “Ingezonden stukken 1846” na de tabel.
Achternaam | Voornamen | Geboorte datum | Geboorte plaats | Leeftijd (bij registratie) | Nr. in het register | Functie | Eenheid [4] |
---|---|---|---|---|---|---|---|
Baas | Ale | 23-12-1822 | Aengwirden / Heerenveen | 27 | 33 | ||
Van der Sluijs | Heijman | 20-02-1817 | Vlijmen | 32 | 37 | ||
De Vries | Meindert | 14-06-1818 | Roden /Drenthe | 32 | 38 | Kanonier | 1e Regiment Artillerie |
d’Everlange | Louis | [-] | Ettenbroeck (Luxemburg) | 40 35 | 39 | Matroos [4] | |
Wijne [Wijnne] | Ambrois Henri Adolphe | [-] | Naarden | 36 | 43 | ||
Engelenberg | Jan Jans | 30-03-1817 | Amsterdam | 33 | 44 | ||
Lahme | Jean [Johannes] | 27-01-1831 | Zwolle | 19 | 45 | ||
Ankone | Gerrit Jan | 22-12-1819 | Oldenzaal | 31 | 64 | ||
Spanhaak | Jan | [1818] | Zwolle | 32 | 70 | ||
Schenkel | Jan | [1815] | Kampen | 35 | 85 | ||
Emmens [ Emmes ] | Werner [ Warner ] | 28-11-1808 | Groeningen [ Groningen ] | 42 | 1850 – 93 | ||
Sernee | Derik | [1816] | Haarlem | 34 | 1850 – 94 | ||
Van der Kaaij | Antonie | [1824] | Leiden | 26 | 95 | ||
Edelbosch | Jochim | [1810] | [Etenake/Etzenrade] | 40 | 102 | ||
Derks | Hermanus | [1822] | Nijmegen | 28 | 106 | ||
Kramer | Herbert | [1815] | Ridderkerk | 35 | 115 | ||
Kapel | Johannes | [1821] | Amsterdam | 29 | 120 | ||
Kempinius [ Hempenius ] | Albert | 04-12-1824 | Engelum, Friesland | 27 | 121 | 1ste Regiment Veld Artillerie | |
Stoel | Mels | [1815] | Dordrecht | 35 | 122 | ||
Van Dijk | Lambertus | [1817] | Nistelrode | 33 | 123 | ||
Van Venrooij | Antonie | 16-03-1826 | Tilburg | 25 | 124 | 2de Regiment Infanterie | |
Brunink | Jan Hendrik | [1822] | Hardenberg | 28 | 1851 14 – 125 | ||
Meulmans | Hendrik | [1821] | Groeningen | 28 | 1849 30 | ||
Snijders | Gerardus | [1820] | Den Haag | 43 | 1849 29 | ||
Teunis | Antonie | [1815] | Steenbergen | 36 | 1851 22 – 123 | ||
Van Walraven | Jan | [1814] | Rotterdam | 37 | 1851 23 – 133 | ||
Van den Akker | Franciscus | [1826] | Vianen | 34 | 1851 25 – 135 | ||
Jansen Runenburg | Jacobis | [1821] | Amsterdam | 30 | 1851 26 – 136 | ||
Van der Veen | Peter | [1815] | Zwolle | 36 | 1851 28-138 | ||
Koning | Willem | [1818] | Amsterdam | 33 | 1851 30 – 140 1851 40 – 150 | ||
Siegrist | Willem | [1819] | Grave | 32 | 1851 39 – 149 | ||
Roedoe | Piter [Peter] | [1818] | Zierikzee | 33 | 1851 43 – 153 | Fuselier | |
Seijfent | Martijn | [1811] | Nijmegen | 40 | 1851 51 – 161 | Curasier | |
Habes | Karel | [1827] | Kampen | 24 | 1851 54 – 164 | Fuselier | |
Wolff | Eliazer Jospeh | [1808] | Meppel | 43 | 1851 55 – 165 | Kanonier | |
Roosel [Rochel] | Fredrik [Frederik] Willem | 21-11-1820 | Alkmaar | 30 | 1851 60 – 170 | Fusilier | 2de Regiment Infanterie |
De Brie | Hendrik | [1815] | Rotterdam | 36 | 1851 65 – 175 | Fozier [?] | |
Krieger | Jan | [1819] | Maastricht | 32 | 1851 64 – 175 | Kanonier | |
Hoeboer | Johannis | [1825] | Nijmegen | 26 | 1851 61 – 171 | Tamboer | |
Werkhof | Pieter | [1818] | Den Haag | 33 | 1851 71 – 181 | Dragonder | |
Tunessen | Simon | [1819] | Maastricht | 32 | 1851 89 – 199 | Soldaat | 1e Regiment Infanterie |
Everardis | Lambert | [1826] | Deventer | 25 | 1851 85 – 195 | Fuselier | |
Drosfer | Hendrik | [1819] | Amsterdam | 32 | 1851 81 – 191 | Flankeur | |
Gesclach | Jan Hendrik Alexander | [1827] | Utrecht | 24 | 1851 93-203 | Korporaal | |
Evers | Jan | [1823] | Rotterdam | 28 | 1851 99-209 | Stukkenrijder | |
Houweling [ van Houweling ] | Jacobus | [1813] | Wiesendam [ Giessendam ] | 38 | 1851 100-210 | Dragonder | In garnizoen te Roermond |
Van den Heuvel | Martin | [1826] | Uden | 35 | 1851 110-220 | Fusilier | |
Ham | Lammert | [1829] | Deventer | 32 | 1851 106-216 | Flankeur | |
Mackaij | Edwin | [1812] | Brijn | 39 | 1851 102-212 | Matroos | |
Nikol | Willem | [1826] | Sumpelveld Sempelveld [Simpelveld] | 25 | 1851 111-221 | Dragonder | 1e Regiment Dragonders |
Machielse | Jacobus | [1823] | Middelburg | 28 | 1851 112-222 | Fusilier | |
Van Egmond | Derk | [1821] | Rijsberg | 30 | 1851 113-223 & 117-227 | Flankeur | |
Blomberg | Johannis Hendricus | [1818] | Barneveld | 33 | 1851 136-243 | Flankeur | |
Soermond | Johannis Abraham | [1818] | Grave | 33 | 1851 137-247 933 [6] | Fuselier | |
Poelman | Jan | [1814] | Hulst | 37 | 1851 140-250 | Soldaat | |
Havighorst | Gerard [Gerrit] | 10-11-1822 | Amsterdam | 29 | 1851 142-252 | Soldaat | 2de Regiment Infanterie |
1852 | |||||||
Bouwhuis | Willem | [1816] | Deventer | 36 | 1852 1-256 | Soldaat | |
Demmers | Cornelis | [1822] | Berg op Zoom | 30 | 1852 3-285 & 8-263 | Soldaat | |
Wijsentuffel [ Weis(s)entuf(f)el ] | Jan Philippus | [1805] | Appingedam Groeningen | 47 | 1852 5-260 | 1e Regiment Dragonders | |
Boers | Casper Guilam | [1822] | Middelburg | 30 | 1852 6-261 & 9-264 | Soldaat | |
Van der Dusfen | Wouter | [1823] | Boxtel | 29 | 1852 7-262 | Soldaat | |
Frank | Levi | [1808] | Dordrecht | 44 | 1852 10-265 | Frankeur | |
Bacy | Arie | [1815] | Rotterdam | 37 | 1852 11-266 | Lancier | |
Andriaans | Hendrik | [1829] | Beek / Reek | 33 | 1852 23-280 | Kanonier | |
Hennen | Doede | [1828] | Berg op Zoom | 24 | 1852 20-277 | Tamboer | |
Bogaers | Gerrit | [1825] | Werkendam | 27 | 1852 19-276 | Lansier | |
Scholder | Job | [1818] | Castricum Casterkom | 34 | 1852 18-275 | Kanonier | |
Achterberg | Jan | [1824] | Utrecht | 28 | 1852 14-269 18-247 | Soldaat | |
Bijl | Leendert | 06-04-1808 | Zuidland | 44 | 1852 17-273 | Opper Wachtmeester | Regiment ligte Dragonders No 5 |
Koudijs | Jan | 07-08-1825 | Amersfoort | 27 | 1852 113 – 370 | ||
Eckringa | Bonne Jans | 31-03-1811 | Termunten | 41 | 1852 122 – 379 | ||
Zevenboom | Fredrik Antonius | Zierikzee | 25 | 1852/27-284 | Soldaat | ||
Heerens | Leonardus Nicolaus | Leiden | 40 | 1852/28-285 | Soldaat | ||
Worst | Hendrik | Asfelt | 26 | 1852/29-286 | Soldaat | ||
Jansen | Jan | Nijmegen | 34 | 1852/31-288 | Kanonier | ||
Janson | Maarten | Heenvliet | 39 | 1852/40-297 | Grenadier | ||
Keijzer | Pieter | Hoorn | 27 | 1852/34-291 | Flankeur | ||
Arnold | Philippe Jan | Arnhem | 26 | 1852/55-312 | Flankeur | ||
Loffeld | Jacobus Hendrik | Utrecht | 25 | 1852/56-313 | Flankeur | ||
De Smit | Wilhelmus | Leidschendam | 39 | 1852/57-314 | Fuselier | ||
Van Gent | Jan | Gorinchem | 26 | 1852/58-315 | Kanonier | ||
Van der Voort | Hermanus | Zwolle/Deventer [?] | 29 | 1852/59-361 | Fuselier | ||
Van der Straten | Johannis | [ 1819 ] | Den Haag | 33 | 1852/63-320 | Dragonder | |
Van Montfort | Peter | [ 1821 ] | Echt | 31 | 1852/70-327 | Jager | |
De Wit | Jan | [ 1824 ] | Breda | 28 | 1852/68-325 | Kanonier | |
Vrolijk | Johannis | [ 1825 ] | Den Haag | 27 | 1852/64-321 | Flankeur | |
De Blank | Johannes | [ 1804 ] | Striel | 48 | 1852/81-338 | Kanonier | |
Roelandse | Nicolaas Gabriel | [ 1826 ] | Diepenheijn | 26 | 1852/82-339 | Kanonier | |
Dupain | Willem Alexander Gerardus Franciscus | [1823] | Nijmegen | 29 | 1852/77-334 | Trompetter | |
Fardij | Casper Bernardus | [ 1826 ] | Zwolle | 26 | 1852/102-359 | Hoornblazer | |
Vos | Johannis | [ 1822 ] | Zutphen | 30 | 1852/104-361 | Flankeur | |
Gijze | Gerhardus Hendrikus Arnoldus Aloisius | [ 1813 ] | Zutphen | 39 | 1852/105-362 | Sergeant | |
Eckringa | Bonne Jans | [ 1811 ] | Termunten | 41 | 1852/122-379 | Dragonder | |
Waasdorp | Antoon | [ 1817 ] | Zwolle | 35 | 1852/117-374 | Soldaat | |
Suurmans | Egbert | [ 1818 ] | Vriesland | 34 | 1852/116-373 | Dragonder | |
Gudoe | Jan | [ 1824 ] | Schiedam | 28 | 1852/115-372 | Lansier | |
Meijer | Jan Frederik | [ 1817 ] | Rotterdam | 35 | 1852/114-371 | Dragonder | |
1853 | |||||||
Schraagen | Frederik Johannes | [ 1819 ] | Nijmegen | 34 | 13-399 | Soldaat | |
Paters | Peter Matheus | [ 1815 ] | Sittard | 38 | 9-395 | Soldaat | |
De Vries | Jacob | [ 1817 ] | Nijmegen | 36 | 44-430 | Soldaat | |
Molt | Peter of Piter | [ 1822 ] | Hoogeveen | 41 | 54-440 | Soldaat | |
1854 | |||||||
Kuipers | Anne | [ 1828 ] | Steenwijkerwouw | 26 | 3-444 | Flankeur | |
Birhuis | Wilhelm Hendrik | [ 1827 ] | Amsterdam | 27 | 8-449 | [ – ] | |
Van Mal | Gerardus | [ 1819 ] | Groeningen | 35 | 47-487 | Hoezaar | |
[ Niet zeker ] | |||||||
Van Heumen | Gerardus | [ 1820 ] | Komt uit Antwerpen | 32 | 1852/46-303 | [-] | |
Vranky | Joan | [ 1821 ] | Botersen | 32 | 1853/6-392 | zie 303 |
1846. “Desertie-koorts”. Ingezonden stukken
Uit de Arnhemsche courant 29-04-1846
Aan de ‘Redactie,
In verschillende dagbladen wordt hoog opgegeven van de desertie, welke in het Nederlandsche leger plaatsheeft. — Dat er deserteurs zijn, is zonder kwestie ; dit is, echter, meestal geen verlies voor het leger, daar bijna allen, welke zich hieraan schuldig maken, slechte sujetten zijn die deze misdaad plegen, om zich van de 2de klasse van discipline, waarin-zij voor en na , wegens wangedrag , vreezen geplaatst te worden , te onttrekken.
Wat betreft, dat er ook gegradeerde personen onder zijn, kan men hoogstens op een enkel geval van onder-officieren toepassen , daar er uit het garnizoen van Maastricht, behalve een paar korporaals (op welke, helaas , ook heel wat te zeggen valt) geen enkele, met eenen graad bekleed, zich verwijderd heeft; dat, daarentegen , uit het Belgische leger in die vesting alleen zijn aangekomen, van verschillende korpsen, maar speciaal van Mons, Arlon en Luik, gedurende het afgeloopen jaar, 93 man, waaronder 6 onderofficieren, en vanaf 1 januari jl. tot heden 31 man, waaronder 2 onder-officieren , welke allen (met uitzondering van een paar, welke onder bovengenoemde getallen niet begrepen zijn en wegens lichaamsgebreken afgekeurd zijn) op het werf-depot to Harderwijk zijn gedirigeerd.
Onder deze manschappen zijn veel jonge miliciens, en op de vragen , welke aan sommigen gedaan werden , wat hun tot het verlaten van hunne vaandels aanspoorde, gaven de meesten het antwoord, dat zij goesting hadden naar den Oost te gaan. Hieruit blijkt, dat, zoo de desertie bij ons niet onaanzienlijk is, dit verlies en de winst zich ruim opweegt.
Ik verzoek de redactie der alom gelezen Arnhemsche Courant dit wel in hare kolommen een plaatsje te willen vergunnen, ten einde de wezenlijke toedragt van de veel gerucht makende desertie-koorts bij ons leger door het publiek op hare juiste waarde geschat worde.
Uw Dw. Dienaar X. , den 20-ten April 1846.
Uit de Groninger courant 27-01-1846
BELGIE. BRUSSEL , 23 Januari
De Précurseur geeft, eene lijst van de Hollandsche deserteurs, die in 1845 te Antwerpen aangekomen, en van daar naar Rijssel zijn vertrokken, om naar Algerie te worden ingescheept.
Hun getal beloopt 63, als 18 uit’s Hertogenbosch -, 22 uit Breda , 9 uit Bergen op Zoom, 5 uit Tilburg, 1 uit Delft, 2 uit ‘s Hage, 1 uit Groningen en 5 uit Vlissingen.
Bronnen
[1] Brabants Historisch Informatie Centrum te Brabant, gevangenisregisters
Gevangenissen in Noord-Brabant
Deel: 70, Periode: 1849-1853, Tilburg, archieftoegang 57, inventarisnummer 70
Inschrijvingsregister gedetineerden Tilburg
[2] NL-HaNA 2.13.09 1196 0117
[3] Militaire Willems-Orde: Koudijs, J. Niveau MWO 4. Datum Koninklijk Besluit 07-03-1863 No. 68. Registernummer 3800. Mutatie Borneo – Zuider- en Oosterafdeling op 4 augustus 1860 en van 25 tot 27 september 1861. Stamboeknummer 35034. Persoonsgegevens Rang, functie of beroep Sergeant. Onderdeel Wapen der Infanterie, Koninklijk Nederlands-Indisch Leger. Geboren 1825. Overleden 12 januari 1864 in Padang
[4] Brabants Historisch Informatie Centrum te Brabant, gevangenisregisters
Gevangenissen in Breda.
Deel: 179, Periode: 1849-1853, Breda, archieftoegang 55, inventarisnummer 179
Inschrijvingsregister gedetineerde mannen
[5] Delpher. Vlissingsche courant 08-04-1846
[6] Brabants Historisch Informatie Centrum te Brabant, gevangenisregisters
Gevangenissen in ‘s-Hertogenbosch,
Deel: 380, Periode: 1848-1852, ‘s-Hertogenbosch, archieftoegang 52, inventarisnummer 380
Inschrijvingsregister gedetineerde mannen
Plaatsmajoors. Naam van een niet-commanderend hoofdofficier in een garnizoensplaats of vesting met administratie belast.
d’Everlange, Louis
Tilburg Registratie gevangenisregister in het jaar 1849-1853
Geregistreerde: Louis de Everlange, geboren te Uttenbroek, 40 jaar oud, matroos van beroep
Misdrijf: diserteur
Breda Registratie gevangenisregister in het jaar 1849-1853
Geregistreerde: Louis d’Everlange, geboren te Ettenbroeck (Luxemburg), 35 jaar oud, matroos van beroep
Misdrijf: desertie