1849 – 1853, laatste woonplaats Afrika, Nederlandse deserteurs gedetineerd in Tilburg.

“Inschrijvingsregister Gedetineerden Tilburg” nieuwe bron van legionnaires van Nederlandse herkomst ?

Inleiding – Aanleiding

Tijdens genealogisch onderzoekswerk ontdekte de heer Ad Koudijs het volgende.
Bezig informatie te verzamelen over een verre verwant, Leendert Koudijs, geboren 21 mei 1815 te Leusden,
vond hij via de site van het CBG (Wiewaswie) dat Leendert Koudijs begin 1852 voorkwam op een:
“Inschrijvingsregister Gedetineerden Tilburg”, periode 1849 – 1853 [1].

Zijn interesse was gewekt.
Hij vroeg zich af : “waarom stond Leendert Koudijs op die lijst? “
In de kolom “Om welke reden ingebragt” stond: Deserteur.
Dit was dan direct ook het antwoord op de vraag, Leendert Koudijs was een deserteur uit het Nederlandse leger.
Op basis van zijn registratie in het Stamboek van zijn regiment, het 1^e Regiment Dragonders kon ook achterhaald worden wanneer hij deserteerde [2].
Op 28 augustus 1846 werd Leendert Koudijs aangemerkt als vermist en op 25 september werd hij al deserteur, van de sterkte van zijn eenheid, afgevoerd.
Het was dus meer dan vijf jaar na zijn desertie dat Leendert Koudijs in Nederland werd gearresteerd.
Zeer opmerkelijk vond de heer Ad Koudijs wat er genoteerd was in de kolom “Laatste woonplaats” daar stond “Afrika“.

Leendert Koudijs, militair van beroep, keerde na vijf jaar, afkomstig uit Afrika, naar Nederland terug.
De heer Ad Koudijs kan eigelijk maar tot één logische gevolgtrekking komen, dat Leendert Koudijs in het Franse Vreemdelingenlegioen had gediend.

Een krantenbericht uit 1862 over de Nederlandse deserteur Adriaan de Roo verstevigde dit idee alleen nog maar.
Bij het nog eens doorlopen van het betreffende register stelde hij vast dat er nog veel meer “deserteurs” met als “Laatste woonplaats” “Afrika” geregistreerd stonden.
Wat het verhaal echt bijzonder maakt is dat Leendert Koudijs een jongere broer had Jan Koudijs,  geboren 7 aug. 1825 te Amersfoort. Deze kwam ook weer in Nederland terug (nr. 370 op pag. 40 – okt. 1852), mocht weer en ging weer terug in Nederlandse militaire dienst en werd vervolgens naar Indië (Borneo) uitgezonden, waar hij zelfs onderscheiden werd met de militaire Willemsorde, der 4^e klasse.

Gelukkig nam de heer Ad Koudijs contact met mij (NLLegioen) op en attendeerde mij op deze mogelijk zeer omvangrijke bron van Nederlanders die in het Franse Vreemdelingenlegioen gediend hadden.

Mijn trouwe medewerkster Bea is inmiddels door het hele register gegaan en heeft alle namen van mannen met als “Laatste woonplaats” “Afrika” op een rij gezet.
Uiteindelijk is het de bedoeling van ieder van deze mannen, voor zover bevestigd kan worden dat ze daadwerkelijk in het Franse Vreemdelingenlegioen gediend hebben een eigen webpage te maken.

Nederlandse Deserteurs 1846

Zeer interessant in deze context is het volgende krantenbericht uit april 1846 o.a. verschenen in de “Vlissingsche courant”:

BELGIE.
— Sedert eenen geruimen tijd bemerkt men , dat er onder de hollandsche garnizoenen aan de belgische grenzen eene groote desertie heerscht. Men berekent, dat er maandelijks 12 & 15 mannen wegloopen ; zoodra zij in België zijn aangekomen , stuurt men ze naar de Fransche grenzen, vanwaar zij naar Algerie worden gezonden.
Onder deze deserteurs bevindt zich een zeker getal onder-officieren. De verliezen vallen voornamelijk op de regimenten in garnizoen te Breda en te Bergen-op-Zoom.
De korpsen, welke de meeste manschappen hebben verloren , zijn
het 1^e regiment lanciers ,
het 2^e regiment artillerie,
het 5^e en 7^e infanterie,
er heerscht zelfs desertie onder de hollandsche marine.

Op deze berichten, kwam destijds ook een reactie, zie “Ingezonden stukken 1846” na de tabel.

Achternaam	Voornamen	Geboorte datum	Geboorte plaats	Leeftijd (bij registratie)	Nr. in het register	Functie	Eenheid [4]
Baas	Ale	23-12-1822	Aengwirden / Heerenveen	27	33
Van der Sluijs	Heijman	20-02-1817	Vlijmen	32	37
De Vries	Meindert	14-06-1818	Roden /Drenthe	32	38	Kanonier	1e Regiment Artillerie
d’Everlange	Louis	[-]	Ettenbroeck (Luxemburg)	40 35	39	Matroos [4]
Wijne [Wijnne]	Ambrois Henri Adolphe	[-]	Naarden	36	43
Engelenberg	Jan Jans	30-03-1817	Amsterdam	33	44
Lahme	Jean [Johannes]	27-01-1831	Zwolle	19	45
Ankone	Gerrit Jan	22-12-1819	Oldenzaal	31	64
Spanhaak	Jan	[1818]	Zwolle	32	70
Schenkel	Jan	[1815]	Kampen	35	85
Emmens [ Emmes ]	Werner [ Warner ]	28-11-1808	Groeningen [ Groningen ]	42	1850 – 93
Sernee	Derik	[1816]	Haarlem	34	1850 – 94
Van der Kaaij	Antonie	[1824]	Leiden	26	95
Edelbosch	Jochim	[1810]	[Etenake/Etzenrade]	40	102
Derks	Hermanus	[1822]	Nijmegen	28	106
Kramer	Herbert	[1815]	Ridderkerk	35	115
Kapel	Johannes	[1821]	Amsterdam	29	120
Kempinius [ Hempenius ]	Albert	04-12-1824	Engelum, Friesland	27	121		1ste Regiment Veld Artillerie
Stoel	Mels	[1815]	Dordrecht	35	122
Van Dijk	Lambertus	[1817]	Nistelrode	33	123
Van Venrooij	Antonie	16-03-1826	Tilburg	25	124		2de Regiment Infanterie
Brunink	Jan Hendrik	[1822]	Hardenberg	28	1851 14 – 125
Meulmans	Hendrik	[1821]	Groeningen	28	1849 30
Snijders	Gerardus	[1820]	Den Haag	43	1849 29
Teunis	Antonie	[1815]	Steenbergen	36	1851 22 – 123
Van Walraven	Jan	[1814]	Rotterdam	37	1851 23 – 133
Van den Akker	Franciscus	[1826]	Vianen	34	1851 25 – 135
Jansen Runenburg	Jacobis	[1821]	Amsterdam	30	1851 26 – 136
Van der Veen	Peter	[1815]	Zwolle	36	1851 28-138
Koning	Willem	[1818]	Amsterdam	33	1851 30 – 140 1851 40 – 150
Siegrist	Willem	[1819]	Grave	32	1851 39 – 149
Roedoe	Piter [Peter]	[1818]	Zierikzee	33	1851 43 – 153	Fuselier
Seijfent	Martijn	[1811]	Nijmegen	40	1851 51 – 161	Curasier
Habes	Karel	[1827]	Kampen	24	1851 54 – 164	Fuselier
Wolff	Eliazer Jospeh	[1808]	Meppel	43	1851 55 – 165	Kanonier
Roosel [Rochel]	Fredrik [Frederik] Willem	21-11-1820	Alkmaar	30	1851 60 – 170	Fusilier	2de Regiment Infanterie
De Brie	Hendrik	[1815]	Rotterdam	36	1851 65 – 175	Fozier [?]
Krieger	Jan	[1819]	Maastricht	32	1851 64 – 175	Kanonier
Hoeboer	Johannis	[1825]	Nijmegen	26	1851 61 – 171	Tamboer
Werkhof	Pieter	[1818]	Den Haag	33	1851 71 – 181	Dragonder
Tunessen	Simon	[1819]	Maastricht	32	1851 89 – 199	Soldaat	1e Regiment Infanterie
Everardis	Lambert	[1826]	Deventer	25	1851 85 – 195	Fuselier
Drosfer	Hendrik	[1819]	Amsterdam	32	1851 81 – 191	Flankeur
Gesclach	Jan Hendrik Alexander	[1827]	Utrecht	24	1851 93-203	Korporaal
Evers	Jan	[1823]	Rotterdam	28	1851 99-209	Stukkenrijder
Houweling [ van Houweling ]	Jacobus	[1813]	Wiesendam [ Giessendam ]	38	1851 100-210	Dragonder	In garnizoen te Roermond
Van den Heuvel	Martin	[1826]	Uden	35	1851 110-220	Fusilier
Ham	Lammert	[1829]	Deventer	32	1851 106-216	Flankeur
Mackaij	Edwin	[1812]	Brijn	39	1851 102-212	Matroos
Nikol	Willem	[1826]	Sumpelveld Sempelveld [Simpelveld]	25	1851 111-221	Dragonder	1e Regiment Dragonders
Machielse	Jacobus	[1823]	Middelburg	28	1851 112-222	Fusilier
Van Egmond	Derk	[1821]	Rijsberg	30	1851 113-223 & 117-227	Flankeur
Blomberg	Johannis Hendricus	[1818]	Barneveld	33	1851 136-243	Flankeur
Soermond	Johannis Abraham	[1818]	Grave	33	1851 137-247 933 [6]	Fuselier
Poelman	Jan	[1814]	Hulst	37	1851 140-250	Soldaat
Havighorst	Gerard [Gerrit]	10-11-1822	Amsterdam	29	1851 142-252	Soldaat	2de Regiment Infanterie
1852
Bouwhuis	Willem	[1816]	Deventer	36	1852 1-256	Soldaat
Demmers	Cornelis	[1822]	Berg op Zoom	30	1852 3-285 & 8-263	Soldaat
Wijsentuffel [ Weis(s)entuf(f)el ]	Jan Philippus	[1805]	Appingedam Groeningen	47	1852 5-260		1e Regiment Dragonders
Boers	Casper Guilam	[1822]	Middelburg	30	1852 6-261 & 9-264	Soldaat
Van der Dusfen	Wouter	[1823]	Boxtel	29	1852 7-262	Soldaat
Frank	Levi	[1808]	Dordrecht	44	1852 10-265	Frankeur
Bacy	Arie	[1815]	Rotterdam	37	1852 11-266	Lancier
Andriaans	Hendrik	[1829]	Beek / Reek	33	1852 23-280	Kanonier
Hennen	Doede	[1828]	Berg op Zoom	24	1852 20-277	Tamboer
Bogaers	Gerrit	[1825]	Werkendam	27	1852 19-276	Lansier
Scholder	Job	[1818]	Castricum Casterkom	34	1852 18-275	Kanonier
Achterberg	Jan	[1824]	Utrecht	28	1852 14-269 18-247	Soldaat
Bijl	Leendert	[1808]	Noord Holland	44	1852 17-273	Wachtmeester
Koudijs	Jan	07-08-1825	Amersfoort	27	1852 113 – 370
Eckringa	Bonne Jans	31-03-1811	Termunten	41	1852 122 – 379
Zevenboom	Fredrik Antonius		Zierikzee	25	1852/27-284	Soldaat
Heerens	Leonardus Nicolaus		Leiden	40	1852/28-285	Soldaat
Worst	Hendrik		Asfelt	26	1852/29-286	Soldaat
Jansen	Jan		Nijmegen	34	1852/31-288	Kanonier
Janson	Maarten		Heenvliet	39	1852/40-297	Grenadier
Keijzer	Pieter		Hoorn	27	1852/34-291	Flankeur
Arnold	Philippe Jan		Arnhem	26	1852/55-312	Flankeur
Loffeld	Jacobus Hendrik		Utrecht	25	1852/56-313	Flankeur
De Smit	Wilhelmus		Leidschendam	39	1852/57-314	Fuselier
Van Gent	Jan		Gorinchem	26	1852/58-315	Kanonier
Van der Voort	Hermanus		Zwolle/Deventer [?]	29	1852/59-361	Fuselier
Van der Straten	Johannis	[ 1819 ]	Den Haag	33	1852/63-320	Dragonder
Van Montfort	Peter	[ 1821 ]	Echt	31	1852/70-327	Jager
De Wit	Jan	[ 1824 ]	Breda	28	1852/68-325	Kanonier
Vrolijk	Johannis	[ 1825 ]	Den Haag	27	1852/64-321	Flankeur
De Blank	Johannes	[ 1804 ]	Striel	48	1852/81-338	Kanonier
Roelandse	Nicolaas Gabriel	[ 1826 ]	Diepenheijn	26	1852/82-339	Kanonier
Dupain	Willem Alexander Gerardus Franciscus	[1823]	Nijmegen	29	1852/77-334	Trompetter
Fardij	Casper Bernardus	[ 1826 ]	Zwolle	26	1852/102-359	Hoornblazer
Vos	Johannis	[ 1822 ]	Zutphen	30	1852/104-361	Flankeur
Gijze	Gerhardus Hendrikus Arnoldus Aloisius	[ 1813 ]	Zutphen	39	1852/105-362	Sergeant
Eckringa	Bonne Jans	[ 1811 ]	Termunten	41	1852/122-379	Dragonder
Waasdorp	Antoon	[ 1817 ]	Zwolle	35	1852/117-374	Soldaat
Suurmans	Egbert	[ 1818 ]	Vriesland	34	1852/116-373	Dragonder
Gudoe	Jan	[ 1824 ]	Schiedam	28	1852/115-372	Lansier
Meijer	Jan Frederik	[ 1817 ]	Rotterdam	35	1852/114-371	Dragonder
1853
Schraagen	Frederik Johannes	[ 1819 ]	Nijmegen	34	13-399	Soldaat
Paters	Peter Matheus	[ 1815 ]	Sittard	38	9-395	Soldaat
De Vries	Jacob	[ 1817 ]	Nijmegen	36	44-430	Soldaat
Molt	Peter of Piter	[ 1822 ]	Hoogeveen	41	54-440	Soldaat
1854
Kuipers	Anne	[ 1828 ]	Steenwijkerwouw	26	3-444	Flankeur
Birhuis	Wilhelm Hendrik	[ 1827 ]	Amsterdam	27	8-449	[ – ]
Van Mal	Gerardus	[ 1819 ]	Groeningen	35	47-487	Hoezaar
[ Niet zeker ]
Van Heumen	Gerardus	[ 1820 ]	Komt uit Antwerpen	32	1852/46-303	[-]
Vranky	Joan	[ 1821 ]	Botersen	32	1853/6-392	zie 303

1846. “Desertie-koorts”. Ingezonden stukken

Uit de Arnhemsche courant 29-04-1846

Aan de ‘Redactie,

In verschillende dagbladen wordt hoog opgegeven van de desertie, welke in het Nederlandsche leger plaatsheeft. — Dat er deserteurs zijn, is zonder kwestie ; dit is, echter, meestal geen verlies voor het leger, daar bijna allen, welke zich hieraan schuldig maken, slechte sujetten zijn die deze misdaad plegen, om zich van de 2^de klasse van discipline, waarin-zij voor en na , wegens wangedrag , vreezen geplaatst te worden , te onttrekken.
Wat betreft, dat er ook gegradeerde personen onder zijn, kan men hoogstens op een enkel geval van onder-officieren toepassen , daar er uit het garnizoen van Maastricht, behalve een paar korporaals (op welke, helaas , ook heel wat te zeggen valt) geen enkele, met eenen graad bekleed, zich verwijderd heeft; dat, daarentegen , uit het Belgische leger in die vesting alleen zijn aangekomen, van verschillende korpsen, maar speciaal van Mons, Arlon en Luik, gedurende het afgeloopen jaar, 93 man, waaronder 6 onderofficieren, en vanaf 1 januari jl. tot heden 31 man, waaronder 2 onder-officieren , welke allen (met uitzondering van een paar, welke onder bovengenoemde getallen niet begrepen zijn en wegens lichaamsgebreken afgekeurd zijn) op het werf-depot to Harderwijk zijn gedirigeerd.

Onder deze manschappen zijn veel jonge miliciens, en op de vragen , welke aan sommigen gedaan werden , wat hun tot het verlaten van hunne vaandels aanspoorde, gaven de meesten het antwoord, dat zij goesting hadden naar den Oost te gaan. Hieruit blijkt, dat, zoo de desertie bij ons niet onaanzienlijk is, dit verlies en de winst zich ruim opweegt.
Ik verzoek de redactie der alom gelezen Arnhemsche Courant dit wel in hare kolommen een plaatsje te willen vergunnen, ten einde de wezenlijke toedragt van de veel gerucht makende desertie-koorts bij ons leger door het publiek op hare juiste waarde geschat worde.

Uw Dw. Dienaar X. , den 20-ten April 1846.

Uit de Groninger courant 27-01-1846

BELGIE. BRUSSEL , 23 Januari

De Précurseur geeft, eene lijst van de Hollandsche deserteurs, die in 1845 te Antwerpen aangekomen, en van daar naar Rijssel zijn vertrokken, om naar Algerie te worden ingescheept.
Hun getal beloopt 63, als 18 uit’s Hertogenbosch -, 22 uit Breda , 9 uit Bergen op Zoom, 5 uit Tilburg, 1 uit Delft, 2 uit ‘s Hage, 1 uit Groningen en 5 uit Vlissingen.

Bronnen

[1] Brabants Historisch Informatie Centrum te Brabant, gevangenisregisters
Gevangenissen in Noord-Brabant
Deel: 70, Periode: 1849-1853, Tilburg, archieftoegang 57, inventaris­num­mer 70
Inschrijvingsregister gedetineerden Tilburg

[2] NL-HaNA 2.13.09 1196 0117

[3] Militaire Willems-Orde: Koudijs, J. Niveau MWO 4. Datum Koninklijk Besluit 07-03-1863 No. 68. Registernummer 3800. Mutatie Borneo – Zuider- en Oosterafdeling op 4 augustus 1860 en van 25 tot 27 september 1861. Stamboeknummer 35034. Persoonsgegevens Rang, functie of beroep Sergeant. Onderdeel Wapen der Infanterie, Koninklijk Nederlands-Indisch Leger. Geboren 1825. Overleden 12 januari 1864 in Padang

[4] Brabants Historisch Informatie Centrum te Brabant, gevangenisregisters
Gevangenissen in Breda.
Deel: 179, Periode: 1849-1853, Breda, archieftoegang 55, inventaris­num­mer 179
Inschrijvingsregister gedetineerde mannen

[5] Delpher. Vlissingsche courant 08-04-1846

[6] Brabants Historisch Informatie Centrum te Brabant, gevangenisregisters
Gevangenissen in ‘s-Hertogenbosch,
Deel: 380, Periode: 1848-1852, ‘s-Hertogenbosch, archieftoegang 52, inventaris­num­mer 380
Inschrijvingsregister gedetineerde mannen

Plaatsmajoors. Naam van een niet-commanderend hoofdofficier in een garnizoensplaats of vesting met administratie belast.

d’Everlange, Louis

Tilburg Registratie gevangenisregister in het jaar 1849-1853
Geregistreerde: Louis de Everlange, geboren te Uttenbroek, 40 jaar oud, matroos van beroep
Misdrijf: diserteur
Breda Registratie gevangenisregister in het jaar 1849-1853
Geregistreerde: Louis d’Everlange, geboren te Ettenbroeck (Luxemburg), 35 jaar oud, matroos van beroep
Misdrijf: desertie